Lata 1919-1922 to trudny, chwilami dramatyczny okres w dziejach Polski, przełomowy także dla Górnego Śląska i jego mieszkańców. Wkroczenie Wojska Polskiego do Katowic 20 czerwca 1922 uznano za wydarzenie o symbolice tak silnej, że prawie wiek później 20 czerwca został ogłoszony Narodowym Dniem Powstań Śląskich. Zarazem, mimo upływu stu lat od powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku, nie przestają one budzić emocji, a nawet animozji zarówno w kraju, jak i zagranicą.
Niemcy, które po trzecim powstaniu, decyzją mocarstw utraciły na rzecz Polski część Górnego Śląska, czuły się pokrzywdzone. Prawdopodobnie nadal rzutuje to na niemieckie oceny dziejów regionu. Jednak sami Polacy także różnią się opiniami i interpretacjami wydarzeń.
Podczas debaty poruszona zostanie kwestia czy to prawda, że Polska, dla której priorytetem była polityka wschodnia, nie angażowała się poważnie w walkę o Górny Śląsk w latach 1919-1920?
Z pewnością dyskusja skupi się też na analizie czym było trzecie powstanie śląskie - patriotycznym zrywem Górnoślązaków, śląską wojną domową, a może polsko-niemiecką wojną hybrydową owych czasów?
Czy rację miał Wojciech Korfanty, dla którego pierwszoplanową rolę w walce o Górny Śląsk odgrywała dyplomacja i zakulisowe kontakty z francuskimi decydentami, czy też Michał Grażyński, dążący do uzyskania rozstrzygających rezultatów na polu walki?
W tle zaś tych wszystkich kontrowersji mamy pytanie
zasadnicze: jaką rolę w zdobyciu części Górnego Śląska przez
II RP odegrał Józef Piłsudski? Był on przecież czołowym
rzecznikiem i realizatorem polityki wschodniej, który stał na czele
polskich sił zbrojnych i Polskiej Organizacji Wojskowej, a którego
człowiekiem był Michał Grażyński, od 1926 roku wojewoda śląski.
Uczestnicy debaty:
- Aleksandra Matuszczyk – dyrektorka Muzeum Miejskiego w Tychach (od 2014 roku), menadżerka kultury, organizatorka i producentka wydarzeń kulturalnych, specjalistka public relations. Pracowała w Centrum Scenografii Polskiej Muzeum Śląskiego w Katowicach jako kuratorka i organizatorka wystaw. Tworzyła i rozwijała Dział Promocji i Reklamy Górnośląskiego Centrum Kultury, szefowała także Działowi Promocji i Organizacji Imprez w Górnośląskim Parku Etnograficznym w Chorzowie. Współtworzyła biuro koordynujące kandydaturę Katowic do tytułu Europejskiej Stolicy Kultury 2016.
- dr Karol Makles – nauczyciel akademicki, badacz, księgoznawca, pasjonat historii i kultury Śląska, zajmuje się szeroko rozumianym nowoczesnym i tradycyjnym dziedzictwem kulturowym. Autor i redaktor książek i artykułów. Zawodowo związany z Uniwersytetem Śląskim w Katowicach i Muzeum Śląskim. Członek wielu organizacji i towarzystw naukowych, w tym Komisji Historii Śląska Polskiej Akademii Umiejętności.
- prof. Grzegorz Nowik – zastępca dyrektora ds. naukowych Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, pracownik Instytutu Studiów Politycznych PAN, b. wykładowca UKSW. Kierował Zespołem Upowszechniania Tradycji oraz Komisją Symboliki Wojskowej w MON, wieloletni redaktor naczelny „Przeglądu Historyczno-Wojskowego” oraz z-ca dyrektora Wojskowego Biura Badań Historycznych. Zajmuje się badaniem dziejów najnowszych, historii harcerstwa, wojskowości i myśli politycznej Józefa Piłsudskiego, kieruje zespołem wydającym dokumenty wojny 1918–1920. Autor monografii polskiego radiowywiadu: „Zanim złamano ENIGMĘ … Rozszyfrowano REWOLUCJĘ”.
- dr Paweł Parys – historyk, od 2007 r. związany zawodowo z Pracownią Historii Powstań Śląskich w Muzeum Śląskim w Katowicach. Autor kilku książek i kilkudziesięciu artykułów o tematyce powstańczo-plebiscytowej, kurator wystawy o udziale Górnoślązaków w I wojnie światowej (razem z Michałem J. Witkowskim) i wystawy „Niezapomniane. Kobiety w czasie powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku” (razem z Małgorzatą Paul). Autor wydanej w 2020 r. książki „Niezapomniane. Kobiety w czasie powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku”.
Debatę poprowadzi Tomasz Borówka, dziennikarz portalu Ślązag.
W setną rocznicę włączenia Górnego Śląska w granice II Rzeczpospolitej Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, przywoła także uczestników tych wydarzeń. Na portalu ŻOŁNIERZE NIEPODLEGŁOŚCI zostanie udostępniony liczący ponad dwadzieścia cztery tysiące nazwisk „Wykaz Powstańców Śląskich”. Wśród powstańców i powstanek są pisarze, wydawcy prasy lokalnej, prawnicy i nauczyciele, działacze na rzecz równouprawnienia języka polskiego w szkołach czy urzędach oraz wspierający kultywowanie tradycji i kultury. Tuż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, kiedy dyplomatyczne i pokojowe argumenty nie odniosły skutku, Ślązacy postanowili z bronią w ręku zaznaczyć swoją przynależność państwową. Wielu Górnoślązaków walczyło wcześniej w Legionach Polskich, liczni po zakończeniu I wojny światowej wstąpili do Wojska Polskiego. Ich biogramy można wyszukiwać w portalu zolnierze-niepodleglosci.pl, którego mecenasem jest PKN Orlen.
ŻOŁNIERZE NIEPODLEGŁOŚCI to internetowa
platforma tworzona przez Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku
dla upamiętnienia i uhonorowania wszystkich walczących o
niepodległość i granice Rzeczypospolitej w latach 1908-1921,
której podstawą jest „Słownik Legionistów Polskich 1914-1918”
i „Spis oficerów WP 1921”. Portal jest sukcesywnie rozbudowywany
o wykazy kolejnych grup żołnierzy.
Projekt
realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości i odbudowy polskiej państwowości
