Z szuflad do sieci, by każdy mógł pośpiewać. Górnicze śpiewniki dostępne online

Karczmy i biesiady piwne to element wpisu na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego

W 2018 roku „Barbórka górników węgla kamiennego na Górnym Śląsku” wpisana została na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Jak przypomina badaczka i propagatorka zwyczajów barbórkowych dr Beata Piecha-van Schagen, w artykule opublikowanym na stronie internetowej Instytutu Dziedzictwa i Dialogu - Łaźnia Moszczenica, jednym z elementów górniczego święta – poza nabożeństwami, pobudkami czy uroczystymi akademiami – są karczmy piwne i biesiady górnicze. Zgodnie z wnioskiem o wpis na liście, w ich trakcie:

zgromadzeni górnicy śpiewają pieśni górnicze i biesiadne, czemu towarzyszy konsumpcja piwa. Odbywają się one zazwyczaj według przyjętego wcześniej scenariusza, uwzględniającego także elementy przedstawień o charakterze kabaretowym w wykonaniu uczestników. (…) Od początku lat 2000. równolegle do karczmy piwnej funkcjonują biesiady piwne. Są one (…) wydarzeniem rodzinnym, często organizowanym oddolnie przez depozytariuszy, związki zawodowe, stowarzyszenia, instytucje kultury i parafie. Biorą w nich udział górnicy ze współmałżonkami lub całymi rodzinami.

Nie tylko zwykła zabawa przy piwie

Dr Beata Piecha-van Schagen zaznacza, że karczmy i biesiady to nie jest tylko zwykła zabawa przy piwie. Mają one ogromne znaczenie wspólnototwórcze i tożsamościowe. Wspólne świętowanie wspiera włączanie się w zasięg górniczych wartości, a także jest pomocne w kształtowaniu się więzi międzyludzkich, co w przypadku górników stale przebywających w warunkach zagrożenia życia jest niezmiernie istotne.

- Między innymi z tych powodów obchody Barbórki, w tym wspólne śpiewanie przy piwie, decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 10 lipca 2018 roku zostały uznane za dobro narodowe – dziedzictwo wszystkich nas, którzy mamy świadomość roli górnictwa w kształtowaniu się górnośląskiej przestrzeni zarówno tej fizycznej, jak i kulturowej – pisze dr Beata Piecha-van Schagen.

Tym „wspólnym śpiewaniem przy piwie” zajął się Instytut Dziedzictwa i Dialogu - Łaźnia Moszczenica z Jastrzębia-Zdroju, który realizuje projekt „Zachować od zapomnienia – pieśni gwareckie i tradycje barbórkowe na Górnym Śląsku”.

Górnicze śpiewniki dostępne online

W ramach tego projektu m.in. zdigitalizowano śpiewniki z różnych karczm piwnych, przede wszystkim z kopalni należących do Jastrzębskiej Spółki Węglowej. Archiwum śpiewników barbórkowych dostępne jest na stronie internetowej Łaźni Moszczenica. Na razie jest tam trzynaście śpiewników, ale - jak zapewniają w instytucie – archiwum będzie się powiększać.

- W specjalnej zakładce na stronie Łaźni znalazła się już też obszerny tekst o tradycji barbórkowego śpiewania przy piwie, a zakładka będzie uzupełniana o teksty pieśni gwareckich skatalogowane według kopalni, ciekawostki oraz nagrania utworów – mówi Kamila Sadowska z Łaźni Moszczenica.

W ramach projektu jesienią ukaże się namacalny efekt prac – zostanie wydany śpiewnik z wyborem pieśni, zapisem nut oraz obszernym komentarzem kulturoznawczym i historycznym na temat zwyczajów towarzyszących karczmom piwnym i biesiadom.