Bobek z Katowic urodził się 31 maja 1931 roku. Bogumił Kobiela i jego związki z Górnym Śląskiem – większe, niż się spodziewacie

Dziś mija 94. rocznica urodzin Bogumiła Kobieli. Artysty, który dla wielu wciąż uchodzi za wzór aktora tragikomicznego. Występował na scenach teatralnych oraz w programach kabaretowych na estradzie i antenie telewizyjnej. Źródła podają, że łącznie zagrał w filmach dużego i małego ekranu 25 razy, w tym w obrazach najbardziej znanych polskich reżyserów.

Kobiela jest szczególnie z roli Jana Piszczyka w filmie „Zezowate szczęście” Andrzeja Munka z 1960 roku, do scenariusza Jerzego Stefana Stawińskiego, opartego na motywach autobiograficznych – jednym z najgłośniejszych obrazów polskiej kinematografii. Mimo tej wybitnej oraz pozostałych kreacji, Kobiela do samego końca mówił, że wciąż czeka na swoją wielką rolę. Wizerunek komika, który do niego przylgnął przez występy w kabaretach oraz komediach, z czasem zaczął mu ciążyć.

„Nie wolno chcieć być śmiesznym za wszelką cenę. Należy mieć w swojej świadomości zaledwie jakiś mały margines na śmieszność, a poza tym wszystko robić z pełną powagą. Czasem zresztą myślę, że w moim aktorstwie korzystam z ułatwień jakby z góry mi danych: bo ja jestem autentycznie nieporadny. Nie potrafię robić pewnych rzeczy precyzyjnie; nie umiem – dla przykładu – nauczyć się jakiegoś tańca. Gdy ćwiczymy w grupie kroki i ruchy – ja jestem, oczywiście, najśmieszniejszy; wszyscy są przekonani, że znowu stosuję jakieś swoje gierki, a ja tymczasem rzeczywiście nie umiem powtórzyć tego, co wszyscy potrafią już po krótkiej próbie.” – mówił o sobie samym Bogumił Kobiela.

Bogumił Kobiela urodził się 31 maja 1931 roku w Katowicach

O tym, że przyszły artysta urodził się w Katowicach, zadecydowała polityka. Gdyby nie nowopowstałe autonomiczne województwo śląskie, być może jego rodzice nigdy nie spotkaliby się.

Rodzina ojca

Jego ojcem był Ludwik Kobiela – urodzony 22 stycznia 1897 roku w Zarzeczu na Śląsku Cieszyńskim, jako szósty z potomstwa Józefa i Zuzanny – pisarz, etnograf oraz nauczyciel języka polskiego, pracujący początkowo w szkole na Zaolziu (Orłowa), a później w katowickich placówkach, w tym w gimnazjum; w 1945 roku został kierownikiem Oddziału Literackiego Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Województwa Śląsko-Dąbrowskiego; jego spuściznę stanowią m. in. opowiadania o Żabim Kraju w górnym biegu Wisły, które opowiadają o tej części Górnego Śląska, która słynęła z hodowli ryb i rozwiniętej gospodarki wodnej; zmarł 30 grudnia tego samego roku; jest pochowany na cmentarzu przy ulicy Henryka Sienkiewicza w Katowicach.

Rodzina matki

Matką Bogumiła była Krystyna z Gajdów – urodzona w 1906 roku; nieliczne źródła podają, że była urzędniczką lub pracownicą biurową na terenie Katowic lub okolic; po śmierci Ludwika wyszła drugi raz za mąż (stąd nazwisko Klimecka) i prawdopodobnie do tego czasu mieszkała jeszcze w Katowicach, zanim wyprowadziła się do Tenczynka; zmarła w 1980 roku i tam ją pochowano.

Dziadkiem Bogumiła ze strony matki był Andrzej Gajda, pochodzący z galicyjskiej wsi urzędnik, który po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został pełnomocnikiem rządu do spraw zwalczania drożyzny, a następnie został oddelegowany przez rząd II RP do Katowic celem tworzenia delegatury Najwyższej Izby Kontroli Państwa w wówczas Autonomicznym Województwie Śląskim i początkowo stał na jej czele; podobno był jednym z najbliższych współpracowników wojewody Michała Grażyńskiego; po odzyskaniu niepodległości, jako człowiek powiązany wcześniej z obozem Sanacji, został zdegradowany do roli inspektora, co można uznać za mało dokuczliwe jak na tamte czasy co prawdopodobnie zawdzięczał zażyłością z generałem Jerzym Ziętkiem; po przejściu na emeryturę był społecznym doradcą „Jorga”, będąc jego pełnomocnikiem do spraw budowy sanatorium dziecięcego w Rabce i przewodniczącym Funduszu Budowy Szkół i Internatów; umarł w 1967 roku, w wieku 93 lat i także spoczął na cmentarzu przy ulicy Henryka Sienkiewicza w Katowicach.

Babką Bogumiła ze strony matki była Maria z Gołkowskich, o której wiadomo niewiele.

Matka Bogumiła miała siostrę (ciotkę Bogumiła) która wyszła za przedstawiciela znanego rodu Pomianowskich i mieli co najmniej dwoje dzieci. I tak:

• córka Barbara z Pomianowskich (siostra cioteczna Bogumiła) – urodzona 25 stycznia 1936 roku a zmarła 27 listopada 2007 roku pianistka i pedagożka – wyszła za Wojciecha Kilara – urodzonego 17 lipca 1932 roku we Lwowie i zamieszkałego od 1948 roku aż do śmierci 29 grudnia 2013 roku w Katowicach, wybitnego kompozytora;
• córka Karolina z Pomianowskich (siostra cioteczna Bogumiła), jako dr hab. n. med. pracowała na Śląskiej Akademii Medycznej i wraz z mężem – Jackiem Szymaszkiewiczem i dwoma synami – także zamieszkała w Katowicach.

Babka Bogumiła Maria Gajdowa miała także brata, który miał dwóch synów. I tak:

• Ludwik Gołkowski – młodszy z nich – zamieszkał w Zakopanem,
• Włodzimierz Gołkowski – starszy z nich – został w 1952 roku (miał wówczas 26 lat!) przewodniczącym Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Wiśle; stanowisko to piastował do 1964 roku, po czym objął identyczną funkcję w Ustroniu, którym rządził 18 lat.

Katowice – stolica nowopowstałego autonomicznego województwa śląskiego – połączyła młodych

Ludwik i Krystyna pobrali się w 1929 roku i zamieszkali w budynku przy ulicy księcia Józefa Poniatowskiego 22 w Katowicach. Prawdopodobnie pod tym adresem Ludwik mieszkał już dwa lata wcześniej. Źródła wskazują, że mieszkanie było zajmowane przez rodzinę Kobielów od 1927 roku przez kolejne około 80 lat.

Małżonkowie Kobielowie, oprócz Bogumiła, mieli też drugiego syna – Marka Kobielę – urodzonego w 1935 roku w Katowicach, późniejszego inżyniera, wykładowcę w Katedrze Procesów Budowlanych Politechniki Śląskiej w Gliwicach; także miał epizod aktorski – wystąpił w filmie „Przekładaniec” ze względu na duże podobieństwo do swojego brata Bogumiła; po przejściu na emeryturę zamieszkał w Tenczynku.

Między Śląskiem a Małopolską

Przez pół życiorysu Bogumiła Kobieli przeplatają się dwa miejsca – Katowice i Tenczynek. To w tej ostatniej miejscowości zamieszkał jego brat po zakończeniu kariery naukowej, to na tamtejszym cmentarzu spoczęła jego matka. Wszystko dzięki nieruchomości, którą jego dziadek – Andrzej Gajda – kupił w 1919 roku jako dom letniskowy, do którego przenosiło się życie rodzinne z Katowic każdorazowo na czas wakacji. Tam też prawdopodobnie rodzina Kobielów przebywała pewien czas po wybuchu II wojny światowej, kiedy opuściła Katowice, choć istnieją źródła, które wspominają w tym kontekście także Bochnię. Tuż obok Tenczynka, w Krzeszowicach, Bogumił uczęszczał do gimnazjum.

Po wojnie rodzina powróciła na Śląsk, gdzie w 1949 roku Bogumił ukończył Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Katowicach, mieszczące się wówczas przy ulicy Jagiellońskiej 28. Po maturze jego związki z Katowicami rozluźniły się.

Wkrótce rozpoczął studia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie, gdzie zaprzyjaźnił się ze Zbigniewem Cybulskim, z którym wkrótce po ukończeniu studiów w 1953 roku przeniósł się do Gdańska. Tam występował na scenach „Teatru Wybrzeże” oraz studenckiego teatrzyku „Bim-Bom”. Również w Gdańsku poznał swoją przyszłą żonę Małgorzatę Nowakowską, która była lekarką, specjalizującą się w psychiatrii. W 1960 roku Bogumił przeprowadził się do Warszawy, gdzie występował na scenach: „Teatru Ateneum”, „Teatru Komedia”, „Kabaretu Dudek” i „Kabaretu Wagabunda”.

Narzeczeni wzięli ślub 21 marca 1963 roku. Nie doczekali siędzieci.

2 lipca 1969 roku w Buszkowie pod Koronowem (obecnie powiat bydgoski, województwo kujawsko-pomorskie), prowadząc swój samochód marki BMW, aktor wpadł w poślizg i spowodował wypadek. W jego wyniku doznał urazu śledziony oraz krwotoku wewnętrznego, wyniku których zmarł 10 lipca w jednej z gdańskich klinik, mimo dwóch operacji z udziałem najbardziej uznanych specjalistów. Jego żona, z którą podróżował, odniosła lekkie rany. Przez jakiś czas pracowała w branży filmowej (m. in. jako asystentka reżysera i kostiumografka w serialu „Czterdziestolatek”), po czym powróciła do wyuczonego zawodu.

Trumnę z ciałem Bobka – bo tak nazywali aktora bliscy i znajomi – przywiózł z Gdańska samochodem marki Żuk osobiście jego brat Marek. Artysta, który odszedł w wieku zaledwie 38 lat, spoczął na cmentarzu w Tenczynku koło Krzeszowic (powiat krakowski, województwo małopolskie). 11 lat później, w grobie obok, pochowana została matka aktora.

Budynek w Katowicach, w którym mieszkali Kobielowie, stoi do dziś. Ostatni raz był wystawiony na sprzedaż prawdopodobnie w 2019 roku. Obecnie mieści się w nim m. in. sklep spożywczy znanej sieci.

1967 rok. Bogumił Kobiela mówi o pracy aktora i życiowych wyborach. Rozmawia Alicja Widymska (Polskie Radio).