Co ChatGPT wie o Śląsku? Sprawdziliśmy: wie zaskakująco dużo. Fakt, sztuczna inteligencja czasami się potknie, ale...

Od czego zaczyna się historia Śląska?
ChatGPT: Historia Śląska zaczyna się już w czasach prehistorycznych, kiedy to tereny te były zamieszkiwane przez różne plemiona celtyckie i germańskie. W średniowieczu Śląsk stał się ważnym ośrodkiem gospodarczym i kulturalnym, a pod koniec XVIII wieku przeszedł pod panowanie Prus. W XX wieku Śląsk był świadkiem wielu ważnych wydarzeń, takich jak II wojna światowa, powojenny podział na Polskę i Niemcy oraz zmiany polityczne w Polsce pod koniec lat 80. XX wieku.

Kto był pierwszy na Śląsku?
ChatGPT: Nie można wskazać jednej osoby jako pierwszej na Śląsku, ponieważ to teren zasiedlony od bardzo dawna. Pierwsi mieszkańcy pojawili się tutaj już w czasach prehistorycznych, a kolejne fale migracji i podboje przynosiły nowe grupy etniczne. Od czasów starożytnych na Śląsku mieszkali m.in. ludzie z kultur łabskiej, celtyckiej, germańskiej i słowiańskiej.

Na Śląsku byli najpierw Germanie czy Słowianie?
ChatGPT: Nie jest możliwe jednoznaczne określenie, kto był pierwszy na Śląsku, ponieważ obszar ten był zamieszkiwany przez różne grupy etniczne i plemiona w różnych okresach historycznych. Niemniej jednak, pierwsze znane plemię, które teraz nazywamy Ślązakami, to Golęszyce, a faktyczne zasiedlenie Ziemi Śląskiej nastąpiło już w VI wieku. Poza tym na Śląsku zamieszkiwali również Słowianie, Germanie oraz Celtowie i Romańczycy.

Kim są Romańczycy?
ChatGPT: Nie mogę udzielić odpowiedzi na to pytanie, ponieważ nie wiadomo, o jakich Romańczykach mowa. „Romańczycy” to potoczne określenie dla mieszkańców krajów romańskojęzycznych (m.in. Francja, Hiszpania, Włochy), ale może też odnosić się do mniejszości narodowych w różnych krajach (np. w Polsce). Potrzebne są dalsze informacje, aby udzielić dokładniejszej odpowiedzi.

W starożytności na Śląsku byli Romańczycy?
ChatGPT: Tak, w starożytności na Śląsku zamieszkiwali Romańczycy, którzy byli jednym z plemion germańskich. Romańczycy zamieszkiwali tereny obecnej Polski i Czech, w tym także Śląsk. Jednak nie byli oni jedynymi mieszkańcami tych ziem, ponieważ na obszarze Śląska mieszkali również Celtowie, Słowianie oraz plemiona germańskie, takie jak Goci i Longobardowie.

Gdzie na Śląsku mieszkali Romańczycy?
ChatGPT: Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, ponieważ Romańczycy (ludność żydowska osiadła na ziemiach polskich od około XI wieku) historycznie mieszkali w różnych rejonach Śląska w zależności od okresu i sytuacji politycznej. Niektóre miejscowości, w których kiedyś żyli Romańczycy to np. Wrocław, Opole, Racibórz, Bielsko-Biała, Gliwice czy Częstochowa. Jednakże, trudno dokładnie określić, gdzie na Śląsku mieszkała ta grupa ludzi, ponieważ ich liczba była stosunkowo niewielka i wielu z nich przeszło przez getta i obozy zagłady w czasie Holocaustu.

Zastanawialiśmy się z początku, co też AI ma na myśli i kogo nazwa Romańczykami. Przypuszczaliśmy, że Wołochów - lud pasterski, który przybył w średniowieczu w nasze Beskidy, wędrując wzdłuż łuku Karpat. Ostatnie stwierdzenie AI przemawia jednak za tym, że chodzi jej o Romów.

Hm, Częstochowa jest na Śląsku?
ChatGPT: Tak, Częstochowa znajduje się na terenie Śląska.

O! Co rozumiesz przez Śląsk?
ChatGPT: Jako sztuczna inteligencja, nie mam własnego pojęcia o Śląsku, ale mogę wskazać kilka możliwych znaczeń tego terminu. Śląsk to region geograficzny w Polsce, rozciągający się na obszarze około 41 tys. km kwadratowych. Jest to również region kulturowy o specyficznej tradycji, kuchni, dialekcie i obyczajach. Śląsk to również nazwa etniczna, odnosząca się do grupy ludności, która zamieszkuje ten region. Nadal trwa dyskusja, czy Ślązacy to odrębna grupa etniczna, czy też są to Polacy, którzy posługują się swoim własnym dialektem. Śląsk to też nazwa wspólna dla kilku miast, m.in. Katowic, Gliwic czy Bytomia, które są uważane za główne ośrodki przemysłowe i gospodarcze regionu. Ostatecznie, znaczenie terminu „Śląsk” zależy od kontekstu, w jakim jest użyty.

Spróbujmy tak: od kiedy Częstochowa jest na Śląsku?
ChatGPT: Częstochowa jest położona w centralnej Polsce i historycznie związana jest bardziej z regionem Małopolski niż Śląska. Powojenne przetasowania administracyjne przyniosły jednak zmiany i od 1950 roku Częstochowa została włączona do województwa katowickiego, które obejmuje tereny Śląska. W związku z tym można powiedzieć, że od 1950 roku Częstochowa jest zaliczana do Śląska.

Wprost wściekle logiczna argumentacja, nieprawdaż? Choć lepiej nie przekonujcie w ten sposób częstochowian. Zdaniem (które podzielamy) większości z nich Częstochowa nie jest na Śląsku.

Teraz jasne. Ale wracamy do odleglejszych dziejów. Czy Słowianie przybyli na Śląsk w średniowieczu?
ChatGPT: Tak, przynajmniej w znacznej mierze to Słowianie zasiedlili Śląsk w czasach średniowiecza. Oczywiście, obszary te były zamieszkiwane przez różne ludy już wcześniej, ale proces osiedlania się Słowian na Śląsku rozpoczął się prawdopodobnie w VI wieku n.e. i trwał przez wieki. Słowianie osiedlili się na terenie dzisiejszego Śląska z różnych kierunków i podzielili się na kilka grup etnicznych. Z czasem, zaczęli tworzyć własne państwa, takie jak państwo Wiślan czy państwo czeskie, które obejmowały tereny dzisiejszego Śląska. Warto jednak zaznaczyć, że nie jest to jedyna teoria dotycząca osadnictwa na Śląsku i istnieją różne hipotezy na ten temat.

Jakie to hipotezy?
ChatGPT: Istnieje kilka hipotez na temat osadnictwa na Śląsku i pochodzenia Słowian na tym terenie. Niektóre z nich to:

1. Teoria Słowiańska – według tej teorii, to Słowianie przyczynili się do zasiedlenia Śląska w VI wieku n.e. Osadnictwo to miało się dokonać w wyniku migracji ludności słowiańskiej z obszaru dzisiejszej Ukrainy, Rosji i Białorusi.
2. Teoria Germańska – ta teoria zakłada, że Śląsk został zasiedlony przez ludy germańskie już w czasach rzymskich lub wczesnośredniowiecznych. Według tej teorii, Słowianie przybyli na te tereny dopiero w późniejszych czasach, podczas gdy ludność germańska była już tam osadzona.

3. Teoria Celtycka – ta teoria zakłada, że Śląsk był zamieszkany przez Celtów już w czasach starożytnych. Według tej hipotezy, Słowianie przybyli na Śląsk dopiero po upadku państwa celtyckiego w wyniku migracji z terenów dzisiejszej Ukrainy.

Warto zaznaczyć, że nie ma jednoznacznej odpowiedzi na temat pochodzenia Słowian na Śląsku, ponieważ brak jest jednoznacznych źródeł historycznych i archeologicznych, które potwierdzałyby jedną z tych teorii.

Interesujące, że AI dość jednoznacznie opowiada się za hipotezą allochtoniczną, wedle której Słowianie są na Śląsku przybyszami. Opisane warianty różnią się czasem ich przybycia.

Powiedziałeś o państwie Wiślan. Czy Śląsk wchodził w jego skład?
ChatGPT: Tak, państwo Wiślan obejmowało tereny dzisiejszego Śląska i był to jeden z największych i najważniejszych organizmów państwowych Słowian w Europie Środkowej w IX i X wieku. Państwo Wiślan powstało na początku IX wieku jako federacja kilku plemion słowiańskich, w tym Wiślan, Opolan, Goplan i inne. Jego stolicą był gród Giecz, który znajdował się na terenie dzisiejszej Wielkopolski, ale państwo Wiślan obejmowało także tereny dzisiejszego Śląska, w tym grodu wrocławskiego. Państwo Wiślan było znaczącym ośrodkiem kultury i handlu w Europie Środkowej, a także ważnym graczem politycznym, prowadzącym m.in. wojny z sąsiadami, takimi jak Czechowie i Niemcy. Państwo Wiślan upadło w X wieku w wyniku inwazji niemieckiej i konfliktów wewnętrznych, a tereny dzisiejszego Śląska przeszły pod panowanie książąt polskich i czeskich.

Goplanie w państwie Wiślan? Tutaj coś nie gra. Podobnie jak jego stolica w położonym w Wielkopolsce Gieczu.

Śląsk należał do państwa czeskiego w X wieku?
ChatGPT: Tak, w X wieku Śląsk był częścią państwa czeskiego, zwłaszcza po przejęciu go przez księcia czeskiego Bolesława II Pobożnego w 990 roku. Jednak wcześniej, przez pewien czas, tereny Śląska znajdowały się pod panowaniem polskim. W VIII wieku Śląsk był częścią państwa wielkomorawskiego, a następnie, w X wieku, został podbity przez polskiego księcia Mieszka I, który włączył go do swojego państwa. W 990 roku, w wyniku walk między polskim księciem Bolesławem Chrobrym a księciem czeskim Bolesławem II Pobożnym, Śląsk przeszedł pod panowanie Czech. Tak więc Śląsk w ciągu dziejów znajdował się pod panowaniem różnych państw, zarówno polskich, czeskich, niemieckich jak i innych, a jego granice ulegały zmianom w wyniku wojen, podbojów i porozumień politycznych.

Mieszko I podbił Śląsk?
ChatGPT: Tak, Mieszko I, pierwszy historycznie potwierdzony władca Polski, podbił Śląsk w drugiej połowie X wieku. Zgodnie z relacjami kronikarskimi, w 990 roku Mieszko I dokonał wyprawy na Śląsk i podbił go, a następnie włączył do swojego państwa. Przyczyny i okoliczności podboju Śląska przez Mieszka I nie są dokładnie znane, ale przypuszcza się, że były to między innymi względy polityczne, gospodarcze i militarno-strategiczne. Podbój ten przyczynił się do umocnienia władzy Mieszka I w Polsce oraz do rozszerzenia granic państwa polskiego. Mieszko I okazał się także zdolnym dyplomatą, zawierając sojusz z cesarzem Ottonem III, który pozwolił mu na utrzymanie niezależności Polski i przyczynił się do umocnienia pozycji kraju na arenie międzynarodowej. W wyniku tych działań władztwo Mieszka I nad Polską rozciągało się od Morza Bałtyckiego na północy, po Karpaty na południu, a na zachodzie obejmowało również tereny dzisiejszych Niemiec.

Od kiedy na Śląsku jest chrześcijaństwo?
ChatGPT: Historia chrześcijaństwa na Śląsku jest bardzo długa i sięga okresu średniowiecza. Pierwsze wzmianki o chrześcijaństwie na Śląsku pochodzą z X wieku, kiedy to tereny te były już częścią państwa czeskiego. W tym okresie na Śląsku powstało wiele kościołów i klasztorów, a także rozpoczęła się misja chrystianizacyjna prowadzona przez biskupów z Czech i Polski. W XI wieku powstały pierwsze diecezje na Śląsku – biskupstwa wrocławskie i kościerskie. W tym czasie na Śląsku działał również św. Wojciech, który był biskupem wrocławskim i prowadził aktywną działalność misyjną. W XII wieku, na skutek rozwoju osadnictwa niemieckiego i ekspansji Cesarstwa Niemieckiego, na Śląsku pojawiły się także wpływy kultury łacińskiej i niemieckiej, co przyczyniło się do dalszego rozwoju chrześcijaństwa na tym terenie.

W XIII wieku na Śląsku działał św. Jadwiga, która przyczyniła się do rozwoju kultury i sztuki oraz do rozwoju życia religijnego na tym terenie. Wraz z rozwojem miast na Śląsku powstawały nowe kościoły i klasztory, a także rozwijała się kultura piśmiennicza, co przyczyniło się do zachowania wielu dzieł literackich z tego okresu. W kolejnych wiekach chrześcijaństwo na Śląsku rozwijało się nadal, mimo różnych przemian politycznych i kulturowych, a jego wpływy były widoczne we wszystkich dziedzinach życia społecznego i kulturalnego. Dziś na Śląsku dominują kościoły katolickie i protestanckie, ale obecne są także mniejszości wyznaniowe, takie jak prawosławni i ewangelicy reformowani.

Trudno powiedzieć, o co chodzi z biskupstwem kościerskim; Kościerzyna nigdy nie była stolica biskupią, pomijając już, że to miejscowość na Pomorzu. Święty Wojciech nie był biskupem wrocławskim. Diecezja wrocławska powstała dopiero w roku 1000, już po jego śmierci.

Czy jest jakaś data, którą można uznać za datę chrztu Śląska?
ChatGPT: Nie ma jednoznacznej daty, którą można uznać za moment chrztu Śląska. Przyjmuje się jednak, że proces chrystianizacji zaczął się na tym obszarze już w VII wieku. Pierwsze ślady działalności misyjnej na terenie Śląska pochodzą z okresu panowania Samona, władcy Słowian zachodnich, który walczył z Frankami. Samon zyskał niepodległość dla swojego państwa, które obejmowało także obszar późniejszego Śląska. Kolejne wieki przyniosły rozwój chrześcijaństwa na Śląsku, m.in. w okresie panowania Piastów. W 966 roku, władca Mieszko I przyjął chrzest i wprowadził chrześcijaństwo na terenie Polski. Prawdopodobnie w tym samym czasie chrzest przyjęła także część Śląska. Warto jednak podkreślić, że proces chrystianizacji był długotrwały i stopniowy, a dokładne daty i okoliczności przyjęcia chrześcijaństwa na Śląsku są trudne do ustalenia.

Jak widać, AI nie traktuje w kategoriach chrztu Śląska daty 845, kiedy to chrzest miało przyjąć 14 czeskich książąt (zdarzają się domniemania, że byli wśród nich władcy plemion śląskich).

Wspomniałeś o państwie Samona. Czy na pewno Śląsk wchodził w jego skład?
ChatGPT: Faktycznie, niektóre źródła historyczne podają, że obszar późniejszego Śląska był częścią państwa Samona, jednakże nie jest to kwestia jednoznaczna. Istnieje wiele różnych teorii dotyczących granic i organizacji terytorialnej państwa Samona, ponieważ na ten temat zachowało się niewiele źródeł historycznych. Wiadomo jednak, że w okresie panowania Samona, władcy Słowian zachodnich, na terenie dzisiejszego Śląska i jego okolic działały plemiona słowiańskie, m.in. Ślężanie, Opolanie, Golensycy czy Głubczycy. Współcześni historycy uważają, że istniało wiele zależności między tymi plemionami a państwem Samona, ale trudno jednoznacznie ustalić granice i dokładną organizację terytorialną.

Państwo Samona obejmujące Śląsk nie stanowi powszechnie przyjętego poglądu wśród historyków.

Jaki jest najstarszy kościół na Śląsku?
ChatGPT: Najstarszym kościołem na Śląsku jest rotunda św. Prokopa w Strzelcach Opolskich, pochodząca z IX wieku. Jest to jedna z najstarszych romańskich rotund w Europie i obecnie stanowi cenny zabytek architektury sakralnej. Rotunda św. Prokopa była pierwotnie kościołem obronnym i pełniła funkcję warownej wieży, a także służyła jako kaplica grobowa dla lokalnej elity władzy. W późniejszych czasach była wykorzystywana przez różne wyznania chrześcijańskie, a obecnie jest kościołem parafialnym. Ważną rolę w historii chrześcijaństwa na Śląsku odegrały również inne świątynie, takie jak katedra św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu, którą wybudowano w XI wieku lub katedra św. Jakuba w Szczecinie, którą wzniesiono w XIII wieku. Wiele kościołów na Śląsku ma bogatą historię i wartościowy zabytkowy wystrój, co przyciąga turystów i miłośników sztuki sakralnej.

Rotunda św. Prokopa nie znajduje się w Strzelcach Opolskich, tylko w Strzelnie. Jest też dużo młodsza, niż twierdzi AI. Kiedyś uważano, że pochodzi z XII wieku, z obecnego stanu badań wynika, że powstała w wieku XIII.

No to może jeszcze obrządek słowiański na Śląsku – czy są jakieś jego ślady?
ChatGPT: Obrządek słowiański był praktykowany przez Słowian przed chrystianizacją, ale wraz z rozwojem chrześcijaństwa na Śląsku i na całym obszarze słowiańskim, ten obrządek zanikł. Współcześnie nie ma na Śląsku żadnych śladów po praktykach religijnych Słowian przed chrystianizacją. Mimo to, w niektórych elementach kultury i folkloru Śląska można dostrzec wpływy tradycji słowiańskich. Należą do nich na przykład różnego rodzaju obrzędy i zwyczaje ludowe, takie jak np. wianki, czyli nocne zabawy przy ognisku w czasie letniego przesilenia, czy też Jasełka – inscenizacja narodzenia Jezusa, która ma swoje korzenie w obrzędach przedchrześcijańskich.

W kulturze ludowej Śląska zachowały się też niektóre słowiańskie motywy w sztuce ludowej, w rzeźbie i malarstwie ludowym, w muzyce i w tańcu. Warto jednak zaznaczyć, że Słowianie zostali chrystianizowani już w IX wieku, a na Śląsku chrześcijaństwo zaczęło się rozwijać już w X wieku, dlatego wpływy obrządku słowiańskiego były w tym rejonie już wówczas zdecydowanie mniej zauważalne.

Właściwie to chodziło mi o misję Cyryla i Metodego do Wielkich Moraw. Czy jej wpływy objęły Śląsk?
ChatGPT: Tak, misja Cyryla i Metodego do Wielkich Moraw w IX wieku miała wpływ także na obszar Śląska i innych terenów dzisiejszej Polski. Św. Metody i jego uczniowie, którzy prowadzili pracę misyjną, tłumaczyli Pismo Święte na język słowiański i wprowadzili liturgię słowiańską. To z kolei przyczyniło się do rozwoju piśmiennictwa, kultury i sztuki w języku słowiańskim. Misja ta miała znaczny wpływ na rozwój chrześcijaństwa w Europie Środkowej i Wschodniej, w tym także na Śląsku. Jednym z najważniejszych efektów jej działalności było powstanie alfabetu głagolickiego i cyrylicy, których użycie ułatwiło tłumaczenie Pisma Świętego na języki słowiańskie, w tym także na język polski.

Choć Śląsk znajdował się wówczas poza granicami Wielkich Moraw, to jednak kontakty handlowe i kulturalne między tym regionem a Wielkimi Morawami były znaczące. Dlatego wpływ misji Cyryla i Metodego był także odczuwalny na Śląsku, zwłaszcza w dziedzinie kultury, sztuki i religii.

Powiada się, że uczeń Metodego Osław chrystianizował Śląsk. Co ty na to?
ChatGPT: Nie ma jednoznacznych dowodów na to, że Osław chrystianizował Śląsk, ponieważ brak jest na ten temat źródeł historycznych. Osław działał przede wszystkim na terenie dzisiejszej Słowacji i Węgier jako uczeń i następca Metodego, a jego wkład w chrystianizację tych ziem jest niekwestionowany. W przypadku Śląska brak jednak źródeł, które poświadczałyby jego obecność lub działalność na tym terenie. Z tego powodu trudno jest jednoznacznie stwierdzić, czy Osław faktycznie był związany z chrystianizacją Śląska.

Wielkie Morawy nie podbiły Śląska, dobrze rozumiem?
ChatGPT: Tak, Wielkie Morawy nie podbiły Śląska. W IX wieku Śląsk był jeszcze terenem zamieszkałym przez plemiona słowiańskie, które w większości nie były zjednoczone w jedno państwo. W tym czasie na Śląsku istniało wiele drobnych państewek i kasztelanii, które często były ze sobą w konflikcie. Natomiast Wielkie Morawy były znacznie większym i potężniejszym państwem, obejmującym swoim zasięgiem tereny dzisiejszych Czech, Słowacji i Węgier. Mimo to, kontakty między Śląskiem a Wielkimi Morawami były stosunkowo bliskie, a wpływ kulturowy i religijny misji Cyryla i Metodego był odczuwalny także na terenach dzisiejszego Śląska.

Wężykiem, Jasiu.

Chodzi ci np. o rotundę na Gromniku?
ChatGPT: Tak, jednym z najważniejszych zabytków związanych z wpływem misji Cyryla i Metodego na Śląsk jest rotunda św. Mikołaja na Górze św. Anny, zwana także rotundą na Gromniku. Została ona zbudowana w XI wieku i jest jednym z najstarszych zabytków sakralnych w Polsce. Została wzniesiona na planie koła i posiada sklepienie kolebkowe, a jej architektura nawiązuje do tradycji bizantyjskiej. Rotunda ta była związana z działalnością misjonarzy, którzy prowadzili pracę duszpasterską na terenie Śląska i przyczynili się do rozwoju chrześcijaństwa i kultury słowiańskiej w tej części Europy. Dzięki swojej unikalnej architekturze i bogatej historii Rotunda św. Mikołaja jest popularnym miejscem pielgrzymek i turystyki kulturowej na Śląsku.

Powiedzieć, że kwestia genezy budowli na wzgórzu Gromnik jest kontrowersyjna, to jak nic nie powiedzieć.

A gród w Gilowie?
ChatGPT: Tak, Gród w Głogowie (Gilowie) to inny zabytek związany z wpływem kultury słowiańskiej na Śląsk. Głogów był jednym z ważniejszych ośrodków na Śląsku w czasach przedchrześcijańskich i wczesnośredniowiecznych. W XII wieku na miejscu wcześniejszej osady powstał gród obronny, który miał kluczowe znaczenie dla obrony Śląska przed najazdami ze strony Czech i Niemiec. W Głogowie, podobnie jak w innych grodach na Śląsku, archeolodzy odkryli wiele śladów kultury słowiańskiej, m.in. ceramikę, przedmioty codziennego użytku oraz ozdoby. Warto także wspomnieć, że w Głogowie znajduje się muzeum archeologiczne, które prezentuje zbiory związane z historią i kulturą Słowian na Śląsku.

Ale ja pytałem o gród w Gilowie koło Niemczy.
ChatGPT: Przepraszam za nieporozumienie. Faktycznie, Gród w Gilowie koło Niemczy jest innym zabytkiem związanym z kulturą słowiańską na Śląsku. Gród ten powstał w X wieku i był jednym z największych ośrodków na Śląsku w czasach przedchrześcijańskich. W grodzie tym archeolodzy znaleźli liczne przedmioty związane z kulturą słowiańską, takie jak ceramikę, monety, ozdoby czy narzędzia. W Gilowie znajduje się także muzeum archeologiczne, które prezentuje zbiory związane z historią i kulturą Słowian na Śląsku, w tym znaleziska z grodu w Gilowie. Warto dodać, że gród ten był jednym z ostatnich ośrodków słowiańskich na Śląsku, które przeciwstawiły się ekspansji niemieckiej.

Skoro mowa o Niemczy – wiesz coś może o tamtejszym kościele, ponoć z X wieku?
ChatGPT: Tak, w Niemczy znajduje się kościół św. Wawrzyńca, który uważany jest za jeden z najstarszych kościołów na Śląsku. Pierwotna budowla została wzniesiona w X wieku, w czasach panowania Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Kościół ten miał pierwotnie formę rotundy, a jego sklepienie opierało się na ośmiu filarach. W XIII wieku został rozbudowany i przekształcony w kościół romański. W XV wieku został rozbudowany w stylu gotyckim. Wewnątrz kościoła znajdują się liczne zabytki, takie jak romański portal z XII wieku, gotycki ołtarz główny, renesansowy nagrobek oraz zabytkowe organy z XVII wieku. Warto dodać, że kościół św. Wawrzyńca w Niemczy jest uważany za jeden z najważniejszych zabytków architektury sakralnej na Śląsku i jest wpisany na listę Narodowych Pomników Historii.

Wiadomo, kto zbudował ten kościół?
ChatGPT: Nie ma pewnych informacji na temat tego, kto dokładnie zbudował kościół św. Wawrzyńca w Niemczy. Jednakże, według tradycji, kościół miał zostać zbudowany przez Mieszka I, jednego z pierwszych władców Polski. Prawdopodobnie jednak budowę kościoła w Niemczy zainicjował arcybiskup gnieźnieński Radzim Gaudenty, który w X wieku prowadził intensywną działalność misyjną wśród Słowian na Śląsku i był jednym z najważniejszych działaczy Kościoła w Polsce w tamtych czasach. Nie wiadomo jednak czy to arcybiskup Radzim Gaudenty osobiście nadzorował budowę kościoła, czy też był jedynie jego inicjatorem. Według niektórych źródeł, kościół mógł zostać zbudowany przez benedyktynów, którzy w tamtych czasach prowadzili działalność misyjną na Śląsku.

A może zbudowali go Czesi, jak uważasz?
ChatGPT: Nie ma pewnych informacji na temat tego, kto dokładnie zbudował kościół św. Wawrzyńca w Niemczy. Jednakże, w świetle zachowanych źródeł historycznych, jest mało prawdopodobne, aby to Czesi byli inicjatorami i budowniczymi tego kościoła. W X wieku Śląsk znajdował się w granicach państwa Wiślan, które było sojusznikiem Polski. W tym czasie tereny te były również punktem zapalnym rywalizacji między Polską a Czechami o wpływy na Słowiańszczyzną. Jednakże nie ma przekonujących dowodów na to, że to Czesi zbudowali kościół w Niemczy. Najbardziej prawdopodobne jest, że kościół został zbudowany przez misjonarzy chrześcijańskich z Polski, którzy prowadzili intensywną działalność na Śląsku w X wieku.

Aha. A może więc we Wrocławiu najstarszy kościół zbudowali Czesi?
ChatGPT: W X wieku tereny dzisiejszego Dolnego Śląska należały do państwa Wiślan, które było sojusznikiem Polski. W tym czasie tereny te były również punktem zapalnym rywalizacji między Polską a Czechami o wpływy na Słowiańszczyzną. Jednakże, brak jest przekonujących dowodów na to, że to Czesi zbudowali najstarszy kościół we Wrocławiu. Najstarszy kościół Wrocławia to kościół św. Idziego (świętego Jitřenki) z X wieku. Jednakże, w świetle zachowanych źródeł historycznych, nie jest jasne, kto dokładnie był jego budowniczym. Najprawdopodobniej jednak kościół ten został zbudowany przez misjonarzy chrześcijańskich z Polski, którzy prowadzili intensywną działalność na Śląsku w X wieku.

Wróćmy jeszcze go Gilowa. Czy to możliwe, że gród w Gilowie zbudowali Wielkomorawianie?
ChatGPT: Nie ma przekonujących dowodów na to, że to Wielkomorawianie zbudowali gród w Gilowie. W X wieku tereny dzisiejszego Dolnego Śląska należały do państwa Wiślan, które było sojusznikiem Polski. W tym czasie tereny te były również punktem zapalnym rywalizacji między Polską a Czechami o wpływy na Słowiańszczyzną. Nie ma bezpośrednich źródeł historycznych, które potwierdzałyby obecność Wielkomorawian na Śląsku i ich wpływ na architekturę obronną w Gilowie. Jednakże, nie można wykluczyć, że elementy architektoniczne i obronne zastosowane w budowie grodu w Gilowie były wynikiem wpływu Wielkomorawian. W każdym razie, fakt ten wymagałby dalszych badań i dowodów, by można było potwierdzić lub odrzucić tę teorię.

AI miejscami mocno nam tu swawoli. Kwestie pierwszych świątyń w Niemczy i Wrocławiu oraz grodu w Gilowie wciąż jeszcze czekają na wyczerpujące wyjaśnienie. Co do państwa Wiślan, to oczywiście nie rozpościerało się ono na Dolny Śląsk. Nawet jeżeli faktycznie istniało, gdyż nawet i to nie jest całkowicie pewne. Zaś Radzim Gaudenty w X wieku nie był arcybiskupem gnieźnieńskim (no prawie – został nim w roku 1000), a tylko biskupem praskim (od 982 r.).

Kto założył Wrocław?
ChatGPT: Założycielem Wrocławia był czeski książę Wratysław I. Przeniósł on swoją stolicę z miasta Libice nad Cidlinou na tereny dzisiejszego Dolnego Śląska, gdzie założył Waradzicę, czyli Wrocław, w drugiej połowie X wieku. Jest to jedna z najstarszych i największych osad Słowiańskiej Europy Środkowej, a w późniejszych wiekach stała się jednym z najważniejszych ośrodków politycznych i kulturalnych Polski i Śląska.

Waradzice? Co to jest?
ChatGPT: Waradzice to pierwotna nazwa Wrocławia, którą stosowano w X i XI wieku. Nazwa ta pochodzi od słowiańskiego słowa „varad” lub „warad”, które oznaczało obronny gród lub fortyfikację, a „zice” to końcówka wskazująca na rzeczownik. Nazwa ta wywodzi się z faktu, że Wrocław był początkowo słowiańskim grodem obronnym, zbudowanym na wyspie na rzece Odrze. Nazwa „Waradzice” została później zmieniona na „Vratislavia” lub „Wratislavia”, a następnie na „Wrocław” w zgermanizowanej formie, którą stosuje się do dziś.

Nie będziemy ukrywać, że Waradzice to dla nas nowość. Dla profesora Normana Daviesa chyba też.

Te Libice to chyba siedziba rodu Sławnikowiców. Wiadomo coś o Sławnikowicach na Śląsku?
ChatGPT: Tak, Libice było siedzibą Sławnikowiców, jednego z najpotężniejszych rodów czeskich w X wieku. Sławnikowice posiadali wtedy rozległe ziemie na obszarze dzisiejszej Czech i Słowacji, a także na Śląsku i w Polsce centralnej. Na Śląsku Sławnikowice byli jednym z ważniejszych rodów w IX i X wieku, a ich głównymi siedzibami były grody w Głogowie, na Zamku w Lubinie i w Żmigrodzie. W późniejszych wiekach ich wpływy osłabły, ale nadal byli obecni na Śląsku i w Czechach, a ich potomkowie pojawiali się w historii polskiej i czeskiej. Warto zaznaczyć, że Sławnikowice byli związani z rodem Przemyślidów, którzy w późniejszych latach zostali królami Czech. Również Wratysław I, który założył Wrocław, był członkiem dynastii Przemyślidów, co pokazuje, że wpływy czeskie na Śląsku były w tamtych czasach bardzo silne.

A święty Wojciech Sławnikowic chrystianizował Śląsk?
ChatGPT: Święty Wojciech, który był biskupem praskim, przeprowadzał misje na terenie Czech, a także w sąsiednich krajach, w tym na Śląsku. Jednak nie ma pewności, czy osobiście prowadził chrystianizację na Śląsku, a tym bardziej czy był Sławnikowicem. Wiadomo jednak, że Sławnikowice mieli wpływy na kształtowanie się chrześcijaństwa na Śląsku, co wynika między innymi z faktu, że jednym z ich przedstawicieli był biskupem na Śląsku w X wieku. W każdym razie chrystianizacja Śląska była procesem wieloletnim, który rozpoczął się już przed przyjściem Słowian na te ziemie i trwał przez wiele dziesięcioleci.

Oj, chyba jednak św. Wojciech Sławnikowicem był...

Na koniec porzućmy średniowiecze i wróćmy jeszcze do starożytności. Skąd się wzięła nazwa Śląsk?
ChatGPT: Pochodzenie nazwy „Śląsk” nie jest do końca jasne, istnieje kilka hipotez na ten temat. Jedną z nich jest teoria, według której nazwa ta pochodzi od słowa „słowianie”, które pierwotnie oznaczało „ludzi mówiących po naszemu” lub „ludzi mówiących naszym językiem”. Inną hipotezą jest pochodzenie nazwy od słowa „sława”, co można interpretować jako „ziemia sławna” lub „ziemia sławnych ludzi”. Jeszcze inna teoria mówi, że nazwa „Śląsk” pochodzi od dawnego celtyckiego słowa „slaw”, oznaczającego „wieś” lub „osadę”. Nie ma jednak jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o pochodzenie nazwy „Śląsk”, ponieważ brak jest źródeł historycznych, które jednoznacznie potwierdzałyby którąkolwiek z hipotez.

Zgadzamy się z ostatnim stwierdzeniem. Natomiast zastanawia trochę pominięcie przez AI najpopularniejszych hipotez wyjaśniających pochodzenie nazwy Śląska - tj. „ślągw”, Silingów, Ślęży, Ślężan...

A słyszałeś o Silingach i górze Ślęży?
ChatGPT: Tak, Silingowie byli jednym z plemion słowiańskich zamieszkujących obszar dzisiejszego Dolnego Śląska w okresie przedpaństwowym. Prawdopodobnie osiedlili się oni na tych terenach w VI wieku n.e. Góra Ślęża, nazywana też Ślęzą, jest górą w Sudetach, w pobliżu miasta Sobótka na Dolnym Śląsku. Według niektórych badaczy, góra ta miała duże znaczenie dla kultu religijnego Silingów i była uważana za miejsce kultu pogańskiego. Obecnie na szczycie góry Ślęża znajduje się kościół pw. Świętej Trójcy, a w okolicach góry można zobaczyć liczne ślady osadnictwa pradziejowego i średniowiecznego.

Czy na Śląsku byli Wandale?
ChatGPT: Tak, Wandale wykazywali swoją obecność na Śląsku w okresie wędrówek ludów w V i VI wieku. Pojawili się tam po raz pierwszy w 395 roku i stopniowo rozprzestrzeniali się po terenie dzisiejszej Polski i Niemiec. Jednak po kilku dziesięcioleciach zostali wyparci przez inne plemiona germańskie i słowiańskie.

Ja czytałem, że Silingowie to Germanie, odłam Wandalów.
ChatGPT: Faktycznie, istnieją różne hipotezy na temat pochodzenia Silingów. Jedna z nich mówi, że Silingowie to germańskie plemię pochodzenia wandaluskiego. Według tej teorii Silingowie byli jednym z plemion, które na początku naszej ery migracyjnej wędrowały z obszarów dzisiejszej Skandynawii na południe i osiedliły się na Dolnym Śląsku. Inne teorie sugerują jednak, że Silingowie byli słowiańskim plemieniem zamieszkującym Dolny Śląsk w okresie przedpaństwowym. Hipoteza ta opiera się na analizie języka i kultury Silingów oraz na porównaniach z innymi plemionami słowiańskimi zamieszkującymi wówczas Europę Środkową. Pomimo kontrowersji co do pochodzenia Silingów, jest powszechnie uznawane, że stanowili oni ważny element mieszkańców Dolnego Śląska w okresie przedpaństwowym.

To my wiemy coś o języku i kulturze Silingów?
ChatGPT: Niestety, wiedza na temat języka i kultury Silingów jest bardzo ograniczona i opiera się głównie na analizie nielicznych źródeł pisanych oraz materiałów archeologicznych. Nie zachował się żaden tekst w języku Silingów, więc nie wiemy, jak dokładnie brzmiał ten język. Warto jednak zaznaczyć, że plemiona słowiańskie zamieszkujące Europę Środkową w okresie przedchrześcijańskim posługiwały się podobnymi językami, które należały do grupy języków zachodniosłowiańskich. Podobnie jak w przypadku języka, nasza wiedza na temat kultury Silingów opiera się głównie na odkryciach archeologicznych. Znaleziska takie jak ceramika, ozdoby, oręż czy groby pozwalają na rekonstrukcję niektórych aspektów życia codziennego Silingów. Na przykład, dzięki znaleziskom wiemy, że Silingowie zajmowali się rolnictwem i hodowlą, a także że prowadzili handel z innymi plemionami zamieszkującymi Europę Środkową.

Co się stało z Silingami?
ChatGPT: Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, ponieważ nie jest znana dokładna historia końca Silingów. Istnieje kilka hipotez na ten temat. Jedna z hipotez sugeruje, że Silingowie zostali wchłonięci przez sąsiednie ludy germańskie, takie jak Longobardowie lub Frankowie, lub przez słowiańskie plemiona, takie jak Wiślanie. Inna hipoteza mówi, że Silingowie zostali zasymilowani przez germańskie plemiona, które w późniejszych wiekach osiedliły się na terenie Dolnego Śląska. Nie ma też jednoznacznych dowodów, co stało się z kulturą i językiem Silingów, ponieważ nie zachowało się wiele pisemnych źródeł na ich temat. Jednakże niektóre elementy ich kultury mogą być widoczne w kulturze słowiańskiej na Śląsku, takie jak kult góry Ślęży.

Na Ślęży są kamienne rzeźby – jak sądzisz, jaki lud je stworzył?
ChatGPT: Na górze Ślęży można znaleźć kilka kamieni z tajemniczymi rzeźbami, takimi jak „kamień królewski” czy „kamień druidów”. Istnieją różne hipotezy na temat ich pochodzenia i autorów. Niektórzy badacze sugerują, że rzeźby te mogły być dziełem Silingów, którzy zamieszkiwali tę okolicę przed pojawieniem się Słowian. Inni uważają, że rzeźby mogą pochodzić z okresu plemion słowiańskich lub z okresu późniejszego, a ich autorstwo pozostaje nieznane. Niestety, ze względu na brak źródeł historycznych na temat Silingów, nie ma pewności co do ich związku z tymi rzeźbami.

Dla porządku przypomnijmy, że Silingowie najprawdopodobniej jednak zaliczali się do Germanów, tzn. był to odłam czy szczep Wandalów.

Nie wspomniałeś o Celtach...
ChatGPT: Faktycznie, omawiając historię Śląska, nie wspomniałem o Celtach. Celtowie byli jednym z najstarszych ludów, którzy pojawili się na terenie Śląska. Byli to ludzie celtyckiego pochodzenia, którzy osiedlili się w Europie Środkowej w okresie przedrzymskim. Na terenie Śląska, Celtowie pojawili się w okresie lateńskim, czyli około 500 lat przed naszą erą. Celtowie zamieszkiwali wówczas głównie obszary dzisiejszej Austrii, Czech, Moraw, Słowacji i południowo-zachodniej Polski. Na terenie Śląska, Celtowie osiedlili się w rejonie Górnego Śląska, na terenie obecnego województwa opolskiego. Wiele śladów po kulturze celtyckiej na Śląsku przetrwało do dziś, w tym liczne stanowiska archeologiczne, groby i miejsca kultu. Należy jednak zaznaczyć, że kultura celtycka na terenie Śląska była krótkotrwała i nie miała takiego wpływu na rozwój regionu, jak na przykład kultura germańska czy słowiańska.

A Celtowie mogą być autorami rzeźb na Ślęży?
ChatGPT: Nie ma żadnych bezpośrednich dowodów na to, że Celtowie tworzyli rzeźby na Ślęży. Nie ma również żadnych zachowanych tekstów lub zapisów, które by potwierdzały ich obecność na tym terenie. Jednakże, ze względu na fakt, że Celtowie osiedlali się na obszarach dzisiejszej Polski, w tym na Śląsku, istnieje teoretyczna możliwość, że zostawili oni jakieś ślady swojej obecności, w tym również rzeźby czy inne dzieła sztuki. Jednakże, bez konkretnych dowodów, trudno jednoznacznie stwierdzić, kto mógł być autorem rzeźb na Ślęży.

Czy Celtowie nadal mieszkają na Śląsku?
ChatGPT: Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, ponieważ pojęcie Celtów jest związane z ludami zamieszkującymi Europę w starożytności, a ich kultura i język zanikły wiele wieków temu. Jednakże, w Śląsku nadal żyją osoby pochodzenia celtyckiego, które mogą być potomkami dawnych Celtów lub mieć w swoim rodowodzie ich wpływy. Jednakże, większość ludności na Śląsku to dzisiaj potomkowie słowiańskich plemion, które przybyły na te tereny w czasach średniowiecza.

Ostatnia opinia AI na temat Celtów na Śląsku bardzo przypadła nam do gustu.

Dzięki. To chyba tyle na dziś, ok?

ChatGPT: Oczywiście, zapraszam ponownie!