Neobarokowy gmach ratusza dawnej gminy Bismarckhütte (później Wielkich Hajduk), w dzisiejszym Chorzowie Batorym przy ul. Ratuszowej 3, przez blisko 30 lat popadał w ruinę, ale w końcu znalazł się poważny inwestor – Sąd Rejonowy w Chorzowie (a formalnie Sąd Apelacyjny w Katowicach). Zabytek został przekazany sądowi przez miasto jako darowizna, a umowę w tej sprawie podpisano we wrześniu 2023 r. Minęły już prawie dwa lata i… na razie nic się tam nie dzieje.
W dawnym ratuszu będzie sąd, ale trzeba na to poczekać
Widać „młyny sprawiedliwości mielą powoli”, także w przypadku takich inwestycji. W 2024 roku inwestor, czyli Sąd Apelacyjny w Katowicach, opracował program inwestycji „Przebudowa wraz z rozbudową budynku na potrzeby Sądu Rejonowego w Chorzowie przy ul. Ratuszowej w Chorzowie”.
- Program inwestycji zakłada 18-miesięczny okres opracowania dokumentacji projektowej oraz 36-miesięczny okres realizacji zadania. Zakres prac obejmuje kompleksową przebudowę wraz z rozbudową budynku oraz zagospodarowanie terenu – informowała w lipcu 2024 r. Alina Góralczyk, kierownik Oddziału Administracyjnego Sądu Rejonowego w Chorzowie.
Program inwestycji został zaakceptowany przez ministra sprawiedliwości, a z rozpoczęciem postępowania przetargowego na prace projektowe czekano aż zadanie zostanie wprowadzone do planu finansowego ministerstwa. To już nastąpiło i coś w końcu zaczęło się dziać.
- W chwili obecnej Sąd Apelacyjny w Katowicach, jako inwestor przedmiotowego zamierzenia, prowadzi dialog konkurencyjny w celu wyłonienia jednostki, która opracuje kompletną dokumentacje projektowo-kosztorysową wraz z uzyskaniem decyzji o pozwoleniu na budowę – poinformowano nas 8 lipca 2025 r. w Wydziale Prasowym Ministerstwa Sprawiedliwości.
Przebudowa dawnego ratusza ma się zakończyć w… 2031 roku
W planach jest przebudowa budynku dawnego ratusza, o powierzchni o powierzchni około 2 700 m2 oraz jego rozbudowa, tak by dostosować gmach do potrzeb Sądu Rejonowego. Rozbudowa, o powierzchnię około 2 400 m2, planowana jest od strony dziedzińca budynku. Ma tam się znaleźć dodatkowo jedna kondygnacja podziemna i cztery kondygnacje naziemne. Na działce obok gmachu dawnego ratusza, przy ul Ratuszowej 5, powstać ma parking. Zagospodarowany ma być także teren wokół budynku, a dokładny zakres robót zostanie ustalony na etapie opracowywania dokumentacji projektowej.
Rozpoczęcie prac budowlanych – jak informują w Ministerstwie Sprawiedliwości – planowane jest w 2027/2028 roku. Planowany czas realizacji inwestycji to 36 miesięcy, planowany termin zakończenia inwestycji to 2030/2031 rok. Koszty prac zostaną ustalone w oparciu o dokumentację projektowo-kosztorysową, wcześniej szacowano, że może to być około 20 mln zł.
Dawny ratusz w Chorzowie Batorym ma już ponad 100 lat
Okazały ratusz dawnej gminy Bismarckhütte, przy dzisiejszej ul. Ratuszowej 3 w Chorzowie Batorym, ma już ponad sto lat. Został wzniesiony w latach 1909-1911. Wygląd gmachu nawiązuje do barokowej architektury pałacowej (styl neobarokowy jest rzadko spotykany w dzisiejszym Chorzowie). Wyróżnia się także kubaturą, jego powierzchnia wynosi 3700 metrów kwadratowych. Postawiono go na planie litery „U”, ma trzy kondygnacje i jest przykryty dachem mansardowym z lukarnami.
- Najefektowniej prezentuje się umieszczony w fasadzie głównej trójosiowy pseudoryzalit, z ozdobnym portalem, który flankują dwie ładne kolumny, o głowicach naśladujących porządek joński. Dach zaś wieńczy, znajdująca się na osi budynku, wieżyczka widokowa – czytamy na stronie silesiatravel.pl.
Neobarokowy gmach był siedzibą władz gminy Bismarckhütte (jako Rathaus). W 1922 r. gmina znalazła się w granicach odrodzonej Polski i wrócono do historycznej nazwy Wielkie Hajduki. Jak można przeczytać na stronie internetowej chorzowskiego Urzędu Miasta do 1939 r. ratusz był siedzibą władz starostwa świętochłowickiego. Do powiatu świętochłowickiego należała wtedy gmina Wielkie Hajduki. 1 kwietnia 1939 r. włączona została do Chorzowa i nawę zmieniono na Chorzów Batory. Gdy we wrześniu 1939 r. Niemcy zajęli te tereny, Chorzów Batory (czyli dawne Wielkie Hajduki) znowu nazywany był tak, jak w latach 1903-1922, czyli Bismarckhütte. Już w czasie II wojny w dawnym ratuszu znajdowała się siedziba policji, o czym świadczą jego archiwalne zdjęcia podpisane „Polizeiamt (früher Rathaus)”.
Do dawnego ratusza wprowadziła się Milicja Obywatelska
Po II wojnie światowej gmach dawnego ratusza Wielki Hajduk został znacjonalizowany. W budynku tym do 1998 roku mieściła się Miejska Komenda Milicji Obywatelskiej (od roku 1989 Miejska Komenda Policji), która przeniosła się do zmodernizowanego budynku przy ul. Legnickiej w Chorzowie Starym. Litery NBP (czyli skrót od Narodowy Bank Polski) wkomponowane w kraty w oknach gmachu świadczą o tym, że mieścił się tam także bank.
- Budynek był bardzo precyzyjnie zaprojektowany. W pomieszczeniach piwnicy prócz pomieszczeń kotłowni były dwa mieszkania dwu i trójpokojowe z kuchnią, ubikacje oraz pomieszczenia policyjne wraz z celami dla aresztantów. Na parterze były pomieszczenia kasy z ogniotrwałym sejfem, biuro meldunkowe, pokoje gońców, pisarza i księgowości oraz biura policyjne. Natomiast pierwsze piętro zajmowane były przez agendy urzędu gminnego, zaś druga kondygnacja zajęta była przez mieszkanie naczelnika gminy, reprezentacyjną sale posiedzeń. Klatka schodowa zdobiona była licowaną okładziną ceramiczną, a na korytarzu stała zdobiona przyścienna ceramiczna fontanna. Gabinety i pokoje biurowe zabudowane były szafami wnękowymi, a także marmurowe kominki i zdobione sztukaterią sufity. Sala posiedzeń zdobiona była trzema oknami wypełnionymi witrażami z herbami – czytamy na stronie turysta.chorzow.eu.
W 2018 r. zabytkowy gmach przejęło miasto
Gdy z gmachu byłego ratusza wyprowadziła się policja zaczęły się dla niego złe czasy. Budynek został przekazany NSZZ „Solidarność”, a związek szybko go sprzedał. Przez blisko trzydzieści lat zmieniali się prywatni właściciele, a zabytek popadał w ruinę. Wydawało się, że zmieni się to już w 2018 roku. Po kilku latach starań dawny ratusz został przejęty przez miasto, co kosztowało podatników w sumie 2,7 mln zł. Przedstawiono też wtedy przyszłego dzierżawcę gmachu – Fundację Giesche, która zrewitalizowała budynki dawnej Fabryki Porcelany w Katowicach.
Władze miasta i prezes Fundacji Giesche podpisali wtedy list intencyjny dotyczący przyszłej współpracy, ale… na tym się skończyło. Po sprawdzeniu stanu technicznego budynku fundacja zrezygnowała z popisania umowy dzierżawy zabytkowego gmachu. Miasto przez kilka lat poszukiwało innego pomysłu i inwestora dla byłego ratusza, ale bezskutecznie.
W 2021 r. miasto wyremontowało dach zabytkowego gmachu. Kosztowało to ponad 1,2 mln. Oprócz więźby dachowej, nowych dachówek i uzupełnienia wcześniej naprawianych miejsc, wykonano także gzymsy, uzupełniono dekoracje, zamontowano nowe rynny, płotki i okna. Szukanie inwestora trwało kolejne dwa lata. W końcu zabytkowym gmachem zainteresował się chorzowski Sąd Rejonowy.
