Dzisiej ô wodolyczniczych tradycyjach ôd Chorzowa, do 1922 roku
niymieckigo miasta, znanego pod mianym Königshütte, a we latach
1922-1935 przemianowanego na Królewska Huta, mało fto pamiynto. Ino
ci, co przechodzōm alejkōm we cyntrum miasta, co mo miano Starego
Zdroju (ôna kludzi wduż terynu Specyjalistycznego Lazarytu, miyndzy
ul. Dąbrowskiego a Urbanowicza/Kilińskigo), mogōm sie zastanowić,
skōnd sie wziōnło to miano.
Stary
Zdrōj do dzisiej istniyje we Chorzowie
A
wziōnło sie to prawie ôd wody, co zaczła we Königshütte
funkcjōniyrować na poczōntku XIX wieku, gynau we 1805 roku, roku
„bitwy trzech cysorzōw” pod Austerlitz, i wielkij wiktoryje ôd
Francuzōw, kōmandyrowanych ôd Napoleona Bonaparte.
Podwiela
ale woda „Bad Königshütte” zaczła formalne fungować, to ôd
poru lot, tukejszo „kwaśno woda” miała sroge powodzynie
postrzōd miyjscowyj ludnosci. Piyrszy roz wycisła sie ze ziymie we
1791 roku, kej we państwowyj (pruskij) grubie „Krōl”, na
terynie teroźnego banhofu PKP Chorzōw Miasto, pogłymbiali piyrszy
szacht. Ze głymbokości 50 metrōw sikło zdrzōdło wody, co miała
dziwny smak. Berkmanio, a radszyj wtynczos gwarkowie, dziwiyli sie
tymu zjawisku, ale sprōbowali tyj wody. Niy była niysmaczno, ale
trocha dziwno, kwaśno we smaku. Czuli sie pō nij dobrze, tōż niy
ino piyli ja w robocie, ale tyż zanosiyli do dōm.
Wodōm „ze gruby” zaroz zainteresowoł sie tukejszy dochtōr, dr Banerth, co hned dostoł ptoka na jeji pōnkcie. Zleciōł tarnogōrskimu aptykorzowi Cochlerowi zrobiynie chymicznyj analizy. Pokozało sie, że to sōm aktywne mineralne wody, kōnkretnie żelazowo-kwasowynglowe, skuteczne we lyczyniu kobiycych i skōrnych niymocy, rojmatyki, artretyzmu i stanōw wyczyrpanio.
Dyrekcyjo
gruby „Krōl” poczuła biznes i postanowiyła, że ôkrōm wōnglo
bydzie wyciōngać spod ziymie tyż woda. Nawet zainwestowali we
ekstra plōmpa poruszano damfmaszinōm.
Industryjo
dokludziyła do poczōntku, ale tyż kōńca wody
Naôbkoło
„Banerthowego zdrzōdła” wartko powstała woda. Niy była mozno
tako wielko i słynno jak Baden Baden, Spa abo Bath we Angliji, ale
skutecznie kōnkurowała ze takimi kurortami jak Kudowa abo Cieplice.
Dr
Banerth założōł społym ze dr. Meiselbachym, krysowym dochtorym z
Bytōmia, spōłka, co wybudowała kōmpielowy dōm „Łaziynki
Amalie” (dzisiyjsze ôkolice placu ze dynkmalym Fryderyka Chopina
przed Specyjalistycznym Lazarytym). Blisko
łaziynek spōłka postawiyła tyż dōm, wodowy hotel i kōncertowo
muszla (niystety nic ze tych stawiyń niy ôstało). We 1830 roku,
kej Krōlewsko Huta wpisali do regestu ślōnskich wōd, we zdrojowym
zokładzie było 68 gości (w tym czasie Cieplice miały 100 gości,
a Kudowa 200), w tym 21 z Kōngresowego Krōlestwa.
Kuracyjuszōm
dali:
- 1322 kōmpiele we wanach,
- 144 parowe kōmpiele ,
- 231 natryskowych kōmpieli.
To
ale, co przizwolyło ôdkryć we Königshütte cudowne zdrzōdło,
dokludziyło tyż do kōńca wody. Wpływ ôd grubōw spowodowoł, że
lycznicze wody cofły sie, a Krōlewsko Huta zaczła mieć problymy
nawet ze wodōm do picio, co ja dokludzali waserlajtōngym aż ze
Tarnowskich Gōr. Ôkrōm tego industryjo na tyla mocno sie
rozwinyła, że kuracyjuszōw brały ôdstraszać grubowe i werkowe
klimaty i taki luft.
Woda we Königshütte istniała do 1850 roku.
