„Zapal znicz pamięci” 2025. IPN Katowice przypomina o ofiarach „Krwawego Poniedziałku” w Częstochowie

O co chodzi w akcji?

„Zapal znicz pamięci” to ogólnopolska akcja medialno-edukacyjna, której celem jest upamiętnienie polskich obywateli II RP zamordowanych przez Niemców w pierwszych miesiącach II wojny światowej. Co roku, w trzecią niedzielę października, IPN zachęca do indywidualnego uczczenia pamięci ofiar — zarówno tych, których groby są znane, jak i tych, którzy spoczywają w bezimiennych mogiłach.

W tym roku finał akcji odbędzie się 19 października w Książu Wielkopolskim, gdzie w 1939 roku rozstrzelano siedemnastu lokalnych liderów. Uroczystości rozpoczną się mszą świętą, a zakończą zapaleniem zniczy na cmentarzu.

Co wyróżnia edycję 2025?

• Akcja przypomina o niemieckich operacjach eksterminacyjnych: „Tannenberg”, „Akcji Inteligencja” i „politycznym oczyszczaniu gruntu”
• IPN zachęca do lokalnych upamiętnień — w szkołach, muzeach, samorządach, harcerstwie
• W województwie śląskim szczególny nacisk położono na wydarzenia z Częstochowy

„Krwawy Poniedziałek”: Częstochowa, 4 września 1939

To jedna z największych niemieckich zbrodni wojennych popełnionych na polskich cywilach we wrześniu 1939 roku. Dzień po zajęciu miasta przez Wehrmacht doszło do chaotycznej strzelaniny, w której zginęło kilku niemieckich żołnierzy. W odwecie rozpoczęto masowe aresztowania i egzekucje. Cywilów wyciągano z domów i zatrzymywano na ulicach. Zakładników prowadzono na place, do szkół, opuszczonych koszar i katedry. Egzekucje odbywały się na placach Biegańskiego i Daszyńskiego, przed katedrą i na ulicach Starego Miasta. Mordowano kobiety, mężczyzn i dzieci: strzałami w tył głowy, seriami z broni maszynowej, granatami i bagnetami

Według szacunków władz miejskich zginęło 671 osób, a setki zostały ranne. Do dziś nie wszystkie ciała zostały odnalezione. Nawet jeszcze w 2019 roku, podczas prac przed archikatedrą, odkryto szczątki kolejnych 13 ofiar.

Jak się włączyć?

IPN zachęca do:

• zapalenia zniczy na lokalnych grobach ofiar z 1939 roku
• przesyłania zdjęć dokumentujących akcję na adres: zapalzniczpamieci@ipn.gov.pl
• podpisania oświadczeń RODO w przypadku publikacji wizerunku

Materiały informacyjne, lista miejsc pamięci i formularze dostępne są na stronie IPN Katowice.

Pamiętajmy o nich

Ofiary niemieckich egzekucji to często powstańcy, nauczyciele, księża, urzędnicy, działacze społeczni — ludzie, którzy pełnili przywódcze role w lokalnych społecznościach. Mordowano ich, by pozbawić Polaków możliwości oporu. Zapalenie znicza to nasze świadectwo, że pamięć o tych ludziach nadal żyje.