Ewa Weber: Zabrze to centrum turystyki postindustrialnej. W perspektywie jest wpis na listę UNESCO

Zabrze - centrum turystyki postindustrialnej

- Zabrze to centrum turystyki postindustrialnej. Posiadamy tutaj obiekty zrewitalizowane pod kątem turystyki i zwiedzania. Mamy trzy obiekty odrestaurowane kompleksowo, to kopalnia Królowa Luiza, kopalnia Guido i Kluczowa Sztolnia Dziedziczna, która jest najdłuższym takim szlakiem w Europie. Te trzy obiekty stanowią kompleksowy szlak turystyki poprzemysłowej. To łącznie ponad 10 km tras i przepiękne miejsca, które są przygotowane do turystyki – podkreśla Ewa Weber.

Rozwój turystyki industrialnej w Zabrzu rozpoczął się w 2007 roku. Wtedy, jako instytucję kultury, oddano do zwiedzania Zabytkową Kopalnię Guido. Ewa Weber doskonale pamięta ten czas.

- Wtedy odpowiadałam za finanse miasta i negocjowałam z Kompanią Węglową przejęcie tej kopalni. W tym czasie wiele osób pytało: Co chcecie zrobić? Na Śląsku otworzyć kopalnię do zwiedzania? Przecież tu wszyscy wiedzą czym jest kopalnia. Po latach okazało się, że to był „strzał w dziesiątkę” – zaznacza pełniąca obowiązki prezydenta Zabrza.

Wpis na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO

Pokazują to statystyki. W 2024 roku obiekty Muzeum Górnictwa Węglowego odwiedziło blisko 500 tys. turystów. Celem jest milion, a miasto rozpoczęło starania o wpis zabytkowego kompleksu górniczego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. W Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego złożono już wniosek o wpis na Listę Informacyjną.

- Ten wniosek był długo przygotowywany przez Muzeum Górnictwa Węglowego. Wymaga on wiedzy eksperckiej, pracowały przy nim również osoby z wiedzą międzynarodową. Przez lata jeździliśmy po świecie oglądając różne obiekty tego typu, żeby mieć w stu procentach wiedzę i przekonanie, że nie ma drugiego takiego obiektu na całym świecie – mówi Ewa Weber.

Wniosek o wpis na Listę Informacyjną to dopiero początek drogi. Kolejny krok to ocena dokumentacji przez odpowiedni komitet przy ministrze kultury i dziedzictwa narodowego. Jeżeli będzie pozytywna, to przygotowany będzie wniosek nominacyjny, który trafi do Centrum Światowego Dziedzictwa UNESCO. Oceniony będzie przez ekspertów, także na miejscu, a ostateczną decyzję o wpisie podejmie Komitet Światowego Dziedzictwa podczas corocznej sesji.

Zabytkowy zespół wskazany do wpisu tworzą trzy historycznie powiązane kompleksy:

• Kopalnia Królowa Luiza – jedna z najstarszych kopalń węgla kamiennego na Śląsku, z rozbudowanym zespołem edukacyjnym z XX wieku.
• Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna – najdłuższe zachowane podziemne wyrobisko odwadniająco-transportowe w Europie, drążone od końca XVIII wieku.
• Kopalnia Guido – założona w XIX wieku jako kopalnia prywatna, dziś oferuje najpełniej zachowaną trasę turystyczną europejskiego górnictwa węglowego.

- Taki wpis na listę UNESCO da miastu rozwój. Celem jest milion turystów rocznie, więc trzeba się do tego przygotować. Już dziś namawiam biznes, żeby wokół tych obiektów uruchamiał usługi. Ważne jest także kształcenie zawodowe, bo będą potrzebni kucharze czy pracownicy hoteli. Z pewnością rozwiną się także usługi transportowe. To wszystko ma wpływ na dobrą jakość obsługi turysty – zaznacza Ewa Weber.

Przejęcie Muzeum Górnictwa Węglowego przez samorząd województwa

Muzeum Górnictwa Węglowego jest wspólną instytucją kultury samorządów miasta Zabrze (51 procent udziałów) i województwa śląskiego (49 procent udziałów). Docelowo ma być zarządzane tylko przez samorząd województwa. Ta zmiana nie nastąpi jednak tak szybko, jak zapowiadano.

- Jestem po negocjacjach z marszałkiem województwa śląskiego. Dotychczasowa umowa będzie aneksowana do 2033 roku, z jednoczesnym zapewnieniem zwiększenia finansowania na ten rok przez samorząd województwa. Daliśmy sobie czas na ustalenie warunków umowy docelowej i mam nadzieję, że do końca roku zamkniemy ten proces, z jednoczesnym zachowaniem tej wartości i walorów dla miasta Zabrze – mówi Ewa Weber.

Miasto ma zachować jedynie 1 procent udziałów, ale – jak podkreśla Ewa Weber – te obiekty nie znikną z Zabrza. Prezydent dodaje, że taka zmiana właścicielska zwiększy potencjał całej instytucji, bo na poziomie województwa są znacznie większe możliwości, niż na poziomie miasta. Zaś miastu da to „oddech finansowy”.

Sprzedaż Elektrociepłowni Zabrze

Z podobnych powodów miasto sprzedało niedawno zabytkową Elektrociepłownię Zabrze. W ogłoszonym przetargu zwyciężyła Grupa Arche, która zaoferowała najwyższą cenę: 7 401 000 zł. Czyli o złotówkę przewyższającą cenę wywoławczą.

- Decyzja o sprzedaży zapadła już wcześniej, ze względu na program ostrożnościowy wdrożony w Zabrzu. Patrząc na wartości budżetowe, które zastałam, decyzja była podjęta ze względu na brak możliwości dalszego utrzymywania obiektu przez miasto. Kosztuje to około 2,5 mln zł rocznie – zaznacza Ewa Weber.

Przejęcie dawnej elektrociepłowni przez Grupę Arche oznaczać będzie rozwój bazy turystycznej, potrzebnej do obsługi miliona gości rocznie, którzy według planów miasta mają odwiedzać industrialny kompleks. Inwestor zamierza stworzyć hotel na tysiąc miejsc i duże zaplecze gastronomiczne, a także m.in. strefę wystawienniczą oraz muzeum i centrum edukacyjne poświęcone historii przemysłu oraz przyszłości energii i transformacji środowiskowej.