Zabytkowe parki miejskie w aglomeracji śląskiej. Jeden z nich widnieje na liście UNESCO

Początki najstarszego parku na terenie aglomeracji śląskiej sięgają XVII wieku. Jego inicjatorem był szlachcic, jednak w większości przypadków to księża, radni i ludzie wysocy rangą wnosili o stworzenie terenu rekreacyjnego dla lokalnej społeczności. Dzięki czemu obecnie nadal możemy korzystać z "zielonych przystanków" w środku miast.

Maciej Goryl
Park w Świerklańcu

Park im. Tadeusza Kościuszki w Katowicach

Jego początku sięgają roku 1888, wówczas powstał tam park miejski na terenie 6 ha podmiejskiego lasku. Rok później rozpoczęto go przekształcać w Park Południowy, dzięki czemu kolejne tereny zielone zostały uporządkowane. W 1903 roku na Wzgórzu Beaty wzniesiono 20-metrową kamienną Wieżę Bismarcka. W tym samym roku miasto wydzierżawiło również teren o powierzchni 56 ha, na którym w pierwszym okresie wytyczono parę ścieżek spacerowych, posadzono drzewa i ustawiono ławki, a w 1910 r. zadrzewiono aleję wzdłuż ul. Kościuszki, zwanej wówczas Beatestrasse. Oprócz pierwotnie rosnących tutaj brzóz i sosen pojawiły się także inne gatunki drzew.

Park Kościuszki w Katowicach

14 czerwca 1912 roku połączono Park Południowy z katowickim Rynkiem linią tramwajową, która kończyła się na początku parku, a w 1925 roku nadano parkowi imię Tadeusza Kościuszki. W tym czasie umieszczono tablicę poświęconą Kościuszce na Wieży Bismarcka, którą rozebrano w 1934 roku. Pod koniec lat 30. XX wieku w rejonie Wzgórza Beaty zaczęto tworzyć skansen. Podczas prac sprowadzono do parku drewniany spichlerz z Gołkowic w powiecie pszczyńskim i drewniany kościółek z Syryni.

Oprócz tego władze miasta zainwestowały również w 1930 roku w zwierzyniec, przenosząc zwierzęta z istniejącego przy ul. Bankowej Miejskiego Ogrodu Naukowego. Symbolem parku jest wieża spadochronowa – jedyny istniejący dziś w Polsce obiekt tego typu.

Park miejski im. Franciszka Kachla w Bytomiu

Został założony w 1840 roku w północno-zachodniej części centrum miasta (pomiędzy dzisiejszymi ulicami: Tarnogórską, Wrocławską i Olimpijską). Jego obecnego powierzchnia to 43 ha. Za założyciela parku uznaje się Adolfa Wermunda - ówczesnego radnego miejskiego. To właśnie według jego zamysłu zaprojektowano park i ogród zoologiczny. Obiekt funkcjonował na terenie parku w latach 1898-1957. Było to pierwsze zoo na Górnym Śląsku, w którym znajdowało się 89 zwierząt z 25 gatunków.

Na terenie parku, zgodnie z projektem Wermunda, powstała łaźnia miejska, gdzie obecnie znajduje się kąpielisko miejskie, zbudowane w 1934 roku. Pomiędzy I a II wojną światową w parku ustawiono pomnik pamięci poległych żołnierzy bytomskiego 156 Pułku Piechoty. Po zakończeniu II wojny światowej na jego miejscu stanął pomnik gen. Karola Świerczewskiego. Ostatecznie pomnik zlikwidowano, a na jego miejscu urządzono kwietnik. W 1992 roku park miejski został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego.

Park Miejski im. F. Kachla
UM w Bytomiu

Ponadto obecnie na obszarze parku znajdują się: urząd miejski, muszla koncertowa, miejski basen odkryty, dwa stawy, oraz korty tenisowe.

    Park na Księżej Górze, Radzionków

    Pierwsze wzmianki o Parku na Księżej Górze (357 m n.p.m.) pochodzą z XIX wieku. Wówczas ksiądz Józef Knosała opisywał, iż wypływająca stąd woda leczy reumatyzm mieszkańców. Ostatecznie stworzenia parku podjął się w latach trzydziestych XX wieku Jerzy Ziętek, ówczesny naczelnik gminy Radzionków, który kilkanaście lat później był także jednym z głównych inicjatorów powstania Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie. Zgodnie z projektem Ziętka góra obsadzona została drzewami i wytyczone zostały alejki. W latach 70. wybudowanego na terenie parku basen.

    Park Księża Góra
    Park Księża Góra

    Do roku 2010 na jego terenie nie były przeprowadzane żadne modernizacje. W końcu postanowiono zrewitalizować park i wybudowano tam obiekty MOSiR, tak by okoliczna społeczność mogła korzystać z jego potencjału. Obecnie ogólnodostępne są: parkingi, ścieżka rowerowa, alejki, grota z notozaurem, których to ślady tu odnajdywano, plac zabaw, minipark linowy dla dzieci 3-12 lat, stoły do ping ponga, szachów, siłownia na powietrzu oraz całkiem spory Śląski Ogród Botaniczny. W strefie płatnej są: kąpielisko miejskie, boiska do piłki nożnej, korty tenisowe i boisko do siatkówki plażowej oraz gokarty.

    Park Miejski w Tarnowskich Górach

    Położony jest na pozostałościach kopalni rud działających w XIX wieku. Założony został w 1903 roku, dzięki staraniom miejscowego proboszcza ks. Franciszka Kokota oraz burmistrza miasta Richarda Otte. Park zlokalizowany jest w centrum miasta pomiędzy ulicami Wyszyńskiego a Bałtycką. Na powierzchni 21,5 ha rośnie blisko 50 gatunków drzew i 10 gatunków krzewów. Przy wejściu do parku dostrzec można głazy narzutowe, z których największy jest pomnikiem przyrody. Dodatkowo na jednym z głazów umieszczona została tablica z wierszem miejscowego kronikarza - Jana Nowaka. Dzieło literackie pochodzi z 1925 roku.

    W latach 20. XX wieku zbudowano na terenie parku boisko sportowe, w 1918 założono Cmentarz Wojenny przeznaczony dla żołnierzy poległych w I wojnie światowej. Dla lokalnej społeczności wzniesiono w 1928 – tor łyżwiarski, a w 1977 – górkę saneczkową z wyciągiem narciarskim (obecnie nieczynnym). W parku znajdują się obiekty rekreacyjne: drewniana wieża widokowa, staw z fontanną, korty tenisowe, górka saneczkowa oraz muszla koncertowa. W zachodniej części Parku Miejskiego mieści się odsłonięty 10 kwietnia 2011 roku pomnik, upamiętniający ofiary katastrofy pod Smoleńskiem. W październiku 2013 roku doszło do zmian administracyjnych. Alejki w Parku Miejskim otrzymały tabliczki ze swoimi nazwami. Powstały wówczas: Aleja Kaganków, Aleja Skarbka, Aleja Pod Wieżę, Aleja Dobrego Urobku, Aleja Karbidek, Aleja Sztygarów, Skrót Gwarków oraz Promenada.

      W 2016 park miejski został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych, a 9 lipca 2017 roku wniosek Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej dokonano jego wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

      Park Miejski w Tarnowskich Górach
      UM w Tarnowskich Górach

      Park w Świerklańcu, jeden z najstarszych na Śląsku

      Park w Świerklańcu (powiat tarnogórski) został założony w XVIII wieku według ówczesnej mody określającej kompozycję parków krajobrazowych, na obszarze dawnych mokradeł nad Brynicą i pierwotnie istniejącego lasu świerkowego. W 1865 roku architekt Gustav Mayer opracował projekt założenia parku o powierzchni 250 ha. Jego budową pokierował mistrz ogrodniczy Fox, wzorując się już na założeniach w Muskau, Żganiu i Silbyllenort.

      Ciekawą historię mają dwa obiekty wybudowane na terenie parku. Pierwszym z nich jest zamek budowany w stylu gotyckim pomiędzy wiekiem XI a XV, a drugim wybudowany pałac tzw. "Mały Wersal" w 1876 roku. Został on zaprojektowany przez Hector Lefuela na polecenie Guido Henckela von Donnersmarcka. Pałac był ofiarowany Blance de Paiva, żonie Guido. W 1945 roku zamek i pałac zostały splądrowane i podpalone. Ostatecznie bez zgody ówczesnego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w 1961 roku wysadzono resztki ruin obiektów. Jedynymi pamiątkami po pałacu pozostały: brama, która ówcześnie jest ulokowana na terenie Śląskiego Ogrodu Zoologicznego oraz taras ozdobiony dużą fontanną, dwoma bocznymi basenami i rzeźbami Fremieta.

      Obiektem, który w całości ocalał od zniszczenia - dostępnym dla zwiedzających, jest Pałac Kawalera. Ten neobarokowy pałacyk zbudowano na przyjazd cesarza Wilhelma II w latach 1903-1906 według projektu Ernesta von Inne. Odrestaurowany po wojnie, służył jako ośrodek szkolenia kadr dla górnictwa. W 1992 roku przeszedł na własność gminy Świerklaniec i został zaadaptowany na hotel.

      Oprócz wyżej wspomnianego zabytku, zwiedzający mogą podziwiać na terenie parku również: amfiteatr, fontannę usytuowaną pośrodku głównego basenu, rzeźby Fremieta zlokalizowane przy dwóch bocznych basenach, kościół i mauzoleum (obecnie Kościół Dobrego Pasterza w Świerklańcu) oraz skorzystać ze ścieżki dydaktycznej. Dodatkowo goście parku mogą obejrzeć kilkadziesiąt gatunków drzew: topoli białych, jaworów, dębów, sosen, świerków, kasztanowców oraz selekcjonowanych i sprowadzanych z różnych części świata.

      Park w Świerklańcu
      Arboretum

      Może Cię zainteresować:

      Najpiękniejsze ogrody botaniczne w województwie śląskim. Tu warto wybrać, by odpocząć wśród zieleni

      Autor: Martyna Urban

      16/07/2022

      Sztolnia Królowa Luiza, Zabrze

      Może Cię zainteresować:

      Za gorąco? Na szczęście jesteśmy na Śląsku i w Zagłębiu. Tu podziemi, gdzie można się schłodzić, jest sporo

      Autor: Katarzyna Pachelska

      19/08/2023

      Subskrybuj ślązag.pl

      google news icon