Obchody 45. rocznicy podpisania Porozumienia Katowickiego, zwanego też Porozumieniem Dąbrowskim, rozpoczną się w czwartek, 11 września 2025 roku o godzinie 9:00 mszą świętą w Sanktuarium Św. Antoniego w Dąbrowie Górniczej, przy ul. Kościelnej 20. Następnie uczestnicy uroczystości przejdą pod Pomnik Porozumienia Katowickiego przy al. Józefa Piłsudskiego 92, gdzie złożą kwiaty. Wśród uczestników oficjalnych obchodów rocznicowych będzie m. in. naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Katowicach Ryszard Mozgol.
Dlaczego doszło do fali strajków zakończonych upadkiem Edwarda Gierka?
Przypomnijmy, że na skutek stale pogarszającej się od połowy lat 70. sytuacji gospodarczej Polski, doszło do kilku wybuchów społecznego niezadowolenia. Pierwszy, masowy protest za czasów rządów ekipy Edwarda Gierka miał miejsce w 1976 roku w Radomiu i został brutalnie przez władze stłumiony. W kolejnych latach sytuacja bytowa społeczeństwa pogarszała się, pojawiały się coraz większe trudności w dostępie do nawet podstawowych artykułów, jak żywność, odzież, obuwie, środki czystości, nie mówiąc o produktach uznawanych za luksusowe (telewizorach, pralkach, samochodach itd.). Gospodarka bankrutowała pod ciężarem spłat pożyczek zagranicznych, które ekipa Gierka zaciągnęła, a jednocześnie produkcja coraz bardziej kulała, bo nie było środków na zakup niezbędnych materiałów do kontynuowania produkcji na nowoczesnych liniach, zakupionych na Zachodzie na kredyt.
W lipcu 1980 roku władze podniosły urzędowe ceny mięsa i wędlin, co stanowiło iskrę, która wywołała wybuch od dawna gromadzonego ładunku społecznego niezadowolenia. Strajki objęły tym razem jednak niemal całą Polskę. Największe akcje miały miejsce na Wybrzeżu oraz w naszym regionie – Górnego Śląska i zachodniej Małopolski, w tym Zagłębia Dąbrowskiego. Protesty przyjęły formę bardziej zorganizowaną, niż kiedykolwiek wcześniej – powstał MKS (Międzyzakładowy Komitet Strajkowy) i podobne struktury, jak na przykład MKR.
Władza się ugięła i siadła do stołów rozmów z przedstawicielami protestujących. To zostało przez opozycję wewnątrzpartyjną w PZPR wobec Gierka wykorzystane jako pretekst, by go obalić wraz z całą ekipą, czego okoliczności opisywaliśmy tutaj. Paradoksalnie – ostatnie z czterech porozumień zawiera 11 września już nowa ekipa rządząca, mimo że krytykowała ona za to samo poprzedników, zarzucając im słabość.
Porozumienie Katowickie w… Dąbrowie Górniczej
Dwa ostatnie z czerech porozumień sierpniowych pomiędzy stroną strajkujących a rządową podpisano w naszym regionie, już we wrześniu. W Jastrzębiu-Zdroju (03.09.1980), a w Dąbrowie Górniczej (11.09.1980), na terenie Huty Katowice – po zmianie na szczytach władzy. Ze strony aparatu państwowego sygnatariuszami byli przedstawiciele Komisji Rządowej, a ze strony strajkujących – Międzyzakładowego Komitetu Robotniczego.
Treścią porozumienia było przede wszystkim potwierdzenie porozumienia zawartego w Gdańsku w zakresie prawa do tworzenia związków zawodowych niezależnych od władzy. W szczególności zobowiązanie strony rządowej do akceptacji działań zmierzających do powstania, organizowania i funkcjonowania NZZZ „Solidarność” na terenie całego kraju. Gwarantowało ono:
- dostęp do mediów,
- zwolnienie z obowiązku pracy osób pełniących funkcje związkowe z zachowaniem prawa do wynagrodzenia,
- udostępnienie pomieszczeń przez dyrekcje zakładów pracy lub władze terenowe z przeznaczeniem na działalność związkową,
- możliwość współdecydowania o sprawach pracowniczych i socjalnych,
- możliwość otwarcia rachunków bankowych oraz gwarancję uczestnictwa strony związkowej w pracach nad nowymi ustawami: kodeksem pracy oraz o związkach zawodowych i o samorządzie robotniczym.
Ustalono także, że dokumenty konieczne do dopełnienia formalności – statuty, składy władz i wnioski o przyznanie lokali – będą przedstawiane wojewodom właściwym dla miejsca działania.
Strona rządowa zobowiązywała się również do zapewnienia bezpieczeństwa wszystkim strajkującym, członkom komitetów strajkowych i robotniczych oraz ich rodzinom, a także osobom wspomagającym komitety robotnicze.
Sygnatariusze Porozumienia Katowickiego (Dąbrowskiego)
Ze strony rządowej dokument podpisali:
- minister hutnictwa Franciszek Kaim,
- dyrektor naczelny Huty Katowice Zbigniew Szałajda,
- podsekretarz stanu w Ministerstwie Hutnictwa Kazimierz Sąda,
- dyrektor naczelny Huty im. Lenina w Krakowie Eugeniusz Pustówka,
- dyrektor generalny Zjednoczenia Metali Nieżelaznych Franciszek Grzesiek,
- dyrektor Departamentu Pracy i Płac Ministerstwa Hutnictwa Michał Stopaniak,
- przewodniczący Związku Zawodowego Hutników Antoni Seta.
Ze strony Międzyzakładowego Komitetu Robotniczego (MKR):
- przewodniczący MKR w Hucie Katowice Andrzej Rozpłochowski,
- wiceprzewodniczący MKR w Hucie Katowice Jacek Jagiełka,
- wiceprzewodniczący MKR w Hucie Katowice Bogdan Borkowski,
- sekretarz MKR Kazimierz Świtoń,
- Aleksander Karpierz,
- Zbigniew Kupisiewicz
- Wiesław Tatko.
W charakterze doradców, w negocjacjach porozumienia udział wzięli:
- Wiesław Chrzanowski,
- Stefan Kurowski,
- Janusz Krzyżewski,
- Zbigniew Bogusławski.
Więcej informacji na temat tamtych wydarzeń i ludzi:
treść porozumienia na stronach NSZZ „Solidarność” przy Hucie Katowice,
artykuł dr. Jarosława Nei pt. „Matecznik komunistów czy region buntu?”,
artykuł
zapowiadający rocznicę w serwisie internetowym Instytutu Pamięci
Narodowej.
Może Cię zainteresować:
