Niy dziwejcie sie tymu iże przi tym II Ślōnskim Stole, kej bōło już myni ludzi, kej nawet na binie bōły puste stołki i kej sōm gospodorz pedzioł coby ktōsik ze publiki tyż prziszoł jak chce, toch sie zgłosiōł. Bestōż tyż ôd sia coś ô tym żech jednak szkryfnōł, choć poniywczasie, dyć mono to kogosik zaciekawi.

--

Piyrszym tymatym dyszkursu bōła tam edukacyjo regjōnalno. Wiela zocnych persōnōw cosik ô tym pedziało, iże je sie czym poasić, dyć niy je tak dobrze coby niy mōgło być lepi. A że je to pokuplowane ze sprawōm jynzyka ślōnskego, tōż do tego coby bōło richtig dobrze mōmy fest pod gōrka. Ze publiki ôdezwoł sie nawet dyrechtor Liceum Sowizdrzoła – prawie ô tym iże we edukacyjnym lejamcie, kery już ôd downa mōmy, richtig niy ma leko to ciōngnōńć, choć sie starajōm. Przez to jednak drapci idzie sie tym, kerzy akuratnie chytajōm tego „kaganka ôświaty”, gynau „wypolić”. Nō - leko niy ma.

A jo żech tam spōmnioł ofyn, iże już ôd trzech rokōw pylo po Rudzie Ślōski i ôkolicy Festiwal Jynzyka Ślōnskego. Kulo sie po szkołach i insztytucjach kultury co roku, ôd Dnia Ślōnski Godki aże do Europejskego Dnia Jynzykōw. Kulo sie dwojako, bo z jedny strōny sōm to wystawy ze narracjōm we ślōnskim jynzyku, a ze drugi strōny – prelekcje na roztomajte tymaty, dyć zowdy po naszymu, coby szkolorze sie choć ze jynzykym jakosik ôsłuchali.

Ja, przi tymacie edukacyji regjōnalny spōmnieli tyż cosik ô kosztach, a jo żech ô tym nic niy pedzioł. Dyć tyn festiwal je do szkołōw prawie darmowy – koszty we 90% sōm ponosza (wystawy rychtuja na swōj koszt, a prelekcje sōm niyôdpłatne). Yno kejniykej rachuja przi wystawie na prziwōz i ôdwōz antyramōw. Nō, mono „rechtōr” zy mie marny, mono ta moja godka ôdłazi wyraźnie ôd mustra kodyfikacyjnego, dyć festiwal sie kulo i je nawet co roku ciekawie dokumyntowany – wystawōm pamiōntek.

Tym prowdziwym rechtorōm edukacyji regjōnalny moga yno pedzieć: „Jak sie niy mo co sie lubi – to sie lubi co sie mo”. I moga bić sie przi tymu we klota, kej wiym iże noleża do ty „krupniokowy szlichty”, kej żech ledwo wymynczōł ta matura za PRL-u, kej chnetko cołke moje majerantne życie przerobiōł jako mechanik we gōrnictwie. Jednak przeca ta ślōnsko tulma do kery przinoleża, niy je jakōmś ciyńkōm „szlichtōm” - jak tak kukōm ze jeji środka toch je pewny, iże trza jōm lepi mianować „ôpokōm” ty naszy ślōnskości.

Co sie zaś tyczy festiwalu, to wele XVII Dnia Ślōnski Godki, podwyl zdrowie mi na to zwoli, wysztartuje IV Festiwal Jynzyka Ślōnskego – zaproszōm do wspōłpracy wszystkich rechtorōw i regjōnalistōw kierzy chcieliby dokuplować, ze czego bych bōł richtig rod.

--

Drugim tymatym przi tym Ślōnskim Stole debatowanym, bōła polityka historyczno we naszym regjōnie. Tako to podoł sōm gospodarz, dyć zarozki usłyszoł iże ta „polityka historyczno” idzie spokopić tyż jako „propaganda” – a przeca jednak niy ô to gynau we tym szło.

Ja, siedziało tam trzech dyrechtorōw naszych muzyjōw, tōż łōni sie za to zabrali, a po prowdzie to pytoł ich ô to sōm gospodarz. Zdo mi się, iże niy pedzieli nic nowego, wszysko to prawie sztimowało. Podobnie bōło ze publikōm, choć ktōsik tam zdziybko polecioł „na przima”, czego przi takim tymacie szło sie tyż spodziywać.

Jo sōm siedziołech przi tymu cicho, yno tak trocha we filipie „zabelōntały” mi spōminki, kere siyngały aże 1997 roku – wtedy prawie żech sie staroł już ô to coby po regjōnie szła wystawa ślōnskich notgeldōw (ze moji kolekcji), kere pokozały sie we rokach 1914-1924. Ruszyło do we 1998 i przez poranoście rokōw mioł żech pōłtoryj setki ekspozycji tego we naszym wojewōdztwie i tyż nawet we opolskim. Przi tymu prawie dziwołech sie ty regjōnalny „polityce historyczny” jako zowdy – ôd dołu – ze samego środka ty „krupniokowy ôpoki” (niy szkryfna już sam iże „szlichty”). Niy bōł to jednak czas i miejsce coby ô tym tam spōminać, tōż woloł żech poczekać na kolejno sprawa kero miała być przi Ślōnskim Stole tykniynto.

--

Kolejnym „gwoździym programu” bōły nagrody kere kejsik sie u nos rozkulały, dyć skiż ty covidowy pandymiji przestały być nadowane.

Piyrszōm ze tych nagrodōw bōła „Cegła Janoscha”, prziznowano u nos przōdzi szumnie przez „Gazeta Wyborczo”. Redaktor ty gazety pedzioł iże majōm jeszcze trocha tych cegłōwek naforantowanych i werciyłoby sie juzaś za to chycić. Ja, zdo sie wszyscy przi stole byli za tym, choć po prowdzie klar bōł tyż ze tym iże moc sprowczo je po strōnie redakcyji gazety.

Drugo sprawa zaś tykała ty reportersko-dziynnikarski nagrody im. Krystyny Bochenek. Przi tymu dyszkurs bōł nawet szyrszy, bo szło tyż ô to coby sie to niy dublowało ze Nagrodōm Silesia Press kero sie już kulo, a staro sie ô nia sam prawie „Dziynnik Zachodni”. Nō, wszyjscy kierzy mieli i chcieli coś pedzieć byli „za”.

Już prawie na sōm koniec tego dyszkursu jo żech sie ôpowożōł dołożyć do tego swoje „trzi fyniki”. Pedziołech iże cołkym sercym, a nawet wōntrobōm, je żech za tymi dwiyma nagrodami, dyć kej już sie ô tym godo, to trza spōmnieć tyż ô czymś czego niy bōło, niy ma, a przeca mōgłoby być. Szło mi ô ślōnsko-etniczno nagroda literacko, prziznowano za publikacyjo (ksiōnżka, tōmik) szkryfniōno gynau po ślōnsku, kero hōnorowałaby festelnie tako jeji autora. Nawet żech pedzioł, iże patrōnym taki nagrody mōgby być niyżyjōncy już poseł, europoseł, synator – Marek Plura. Dlō mie ôsobiście nojwiyknszy admirator jynzyka ślōnskego, ze kerym żech sie kejniykej kōntaktowoł.

Ja, jak żech już to ofyn pedzioł, to prziszła wartko „kōntra” ôd mojego sōmsioda przi tym Ślōnskim Stole. Tōm „kōntrōm” bōła uwoga iże taki kōnkurs i nagroda już przeca je – „Honoris Krauza”. Pierōmbol – trocha mie zatkało – tegoch sie niy spodziywoł. Pedziołech ino, co to jednak niy je to. Nawet usłyszołech cosik takego tyż ze strōny publiczności, no dyć gospodorz wyraźnie już jakby chioł skōńczyć tyn tymat i przelyźć do kolejnego.

Mono yno bestōż „ łyknōł” ta „Honoris Krauza”. Jo jednak niy, choć przeca mōm we zocy ideja ty nagrody jako tyż jeji autora, dyć po piyrsze – widza we niyj jakby prowokacyjo, taki cwek kery mo tyż pokozać iże roztomajte lokalne insztytucje wielgego kalibra jakosik po macoszymu traktujōm literatura po naszymu, echt po ślōnsku, kej mo stykać tako obywatelsko nagroda. Po druge zaś, ta nagroda jednak niy je skerowano yno do tych co tworzōm literatura we jynzyku ślonskim i za autorsko publikacjo gynau po ślōnsku – taki nagrody ciyngym niy ma.

Nō, trza mi bōło pogodzić sie ze tym, iże Ślōnski Stōł na razie ôstawi to cołkym na boku. Mono jednak tyn tymat jakosik ze czasym wrōci. A mono nawet bydzie mi dane zaklupać ze tym do inkszych dźwiyrzōw kere sie prawie ôtworzōm.

--

Ôstatniym punktym tego Ślōnskego Stoła bōł kōncept na sztypyndjum dlo jakiś tyjatralny, filmowy abo literacki sławy. Tako persōna trza by sam dziynki tymu ściōngnōńć na jakiś czas, coby zabrała sie za rychtowanie arcydzieła (sztuki tyjatralny, filmu, ksiōnżki) kere akuratnie przedstowiałoby Polsce abo i Europie tyn nasz Gōrny Ślōnzek, a nojlepi tyż to co gynau siedzi zocnego we tych naszych gōrnoślōnskich duszach.

Ja, zarozki mi zacznōł „łazić” we filipie Norman Davies i jego ksiōnżka „Mikrokosmos – Portret miasta środkowoeuropejskiego”. Kej żech szkryfloł mōj tekst traktujōncy ô historyji Wrocławia (po ślōnsku i do rymu), to prawie tam żech nojczyńścij kukoł.

Tymat tego sztypyndjum ôstoł ôtwarty, a kej publika, choć zachyncano, to jednak we ty sprawie sie niy ôdezwała, toch zaś wciepōł cosik ôd sia. Tymu sie zresztōm niy dziwejcie, boch dokuplowoł do tego Ślōnskego Stoła na binie tyjatru gynau ze publiki. Jo żech jednak chcioł ruszyć tymat prōmocyji regjōnu, jynzyka i gōrnoślōnski duszy na inkszy muster, inszym knifym.

Prawie cołko naszo metropolijo, ze Katowicami na szpicy, mo sie chycić ideji ô mianie „GZM – Katowice – Polsko Stolica Kultury – 2027”. To je cosik co przipadło nōm po przegranym kōnkursie na „Europejsko Stolica Kultury – 2029” – w tym wygroł Lublin. Nō dyć pewnikiym mało ktō zwrōciōł na to uwoga, iże we finałowy aplikacji Katowicōw pojawiōł sie tyż tymat jynzyka ślōnskego – tego trza sie nōm trzymać.

Bestōż idzie mi ô to, coby „Polsko Stolica Kultury 2027” blysła głośno, szyroko i wyraźnie po ślōnsku. Trza nōm pokozać Polska sam, jako tyż we cołki Polsce prawie to naszymu. Styknie trzymać sie akuratnie jednego hasła kere sōm już poleku ciōngna - „Gryfno ślōnsko Polska cało”, a przi tymu tyż ofyn winszować Polsce tego czego my kejś już winszowali – „Wszyskego ślōnskego”. Na bezrok Polskōm Stolicōm Kultury bydzie Bielsko-Bioło, a potym dran przidōm Katowice. Mōmy we Katowicach insztytucjo kero mo to rychtować- „Katowice Miasto Ôgrodōw”, dyć kej tyczy sie to tyż GZM, to trza sie za to społym brać, akuratnie, tyż na ślōnski muster. Po prowdzie, zdo mi iże już je prawie ôstatni driker coby sie wszysko dobrze zaplanować i chytać już za to. Werci sie przeca choć we tym 2027 roku ździybko tyn nasz kraj ześlōnzoczyć – III RP może być na tym przeca yno we proficie.

Tōż na tym kōńcza moje szprymy kere zatelepały mi sie we filipie przi tym II Ślōnskim Stole. Ciekow żech je jako pokulo sie za trzecim razym, a richtig rod bych bōł jakby tymatym szwortego bōła prawie sprawa „GZM-Katowice-Polsko Stolica Kultury-2027”.