Sosnowiec. Nielegalne składowisko odpadów w dzielnicy Radocha wreszcie znika. Płonęło już pięć razy, a dwa z tych pożarów były ogromne. FOTOREPORTAŻ

Decyzją Ministerstwa Klimatu i Środowiska z 21 lutego tego roku o której informowaliśmy tutaj, przystąpiono do wyłonienia dziewięciu gmin w Polsce, którym miały być przyznane dotacje celowe w łącznej kwocie około 200 milionów złotych na likwidację nielegalnych składowisk odpadów na ich terenach. Głównymi kryteriami naboru były: stopień potencjalnego zagrożenia dla środowiska oraz ważna decyzja odpowiedniego organu w sprawie usunięcia składowiska przez samorząd. Z powyższej kwoty 104 miliony złotych łącznie przeznaczone jest na uprzątnięcie czterech takich miejsc w województwie śląskim. Są one zlokalizowane w:

• Sosnowcu,
• Mykanowie,
• Szczekocinach,
• Siemianowicach Śląskich.

Z tej kwoty 29,7 miliona złotych przeznaczono dla Sosnowca. Władze miasta deklarowały, że to dalece niewystarczająca suma i zapowiadały rozpoczęcie starań o kolejne 45 milionów na rok następny. Szacowano, że całkowity koszt uprzątnięcia tego terenu oraz utylizacji odpadów może wynosić nawet 100 milionów złotych, co jest olbrzymim wydatkiem, stanowiącym około 6% rocznego budżetu gminy. Wkład własny samorządu, jakiego wymagają przepisy, to co najmniej 1% kosztu przedsięwzięcia.

Pozytywne sygnały, że Ministerstwo Finansów gwarantuje kolejne środki na dofinansowanie likwidacji wszystkich czterech składowisk w województwie łączną kwotą 264 milionów złotych w ramach dwuletnich lub trzyletnich projektów, dotarły do samorządowców na na początku maja. W tej sumie jest kolejne 42 miliony złotych dotacji na rok 2026 dla Sosnowca, co łącznie z wkładem własnym miasta daje 73 miliony złotych. Pisaliśmy o tym także.

Umowę pomiędzy Sosnowcem a rządem o przyznaniu dotacji na likwidację nielegalnego składowiska odpadów w Radosze, w tym pogorzeliska po pięciu pożarach w tym miejscu, podpisano 21 maja 2025 roku.

Dofinansowanie jest możliwe ze względu na nowelizację ustawy o odpadach, która weszła w życie 1 stycznia 2025 roku. Dzięki niej Sosnowiec ma nadzieję, że 99% kosztu uprzątnięcia nielegalnego składowiska, które już kilkukrotnie się paliło, oraz utylizacji nagromadzonych tam odpadów, pokryte będzie ze środków Budżetu Państwa.

Prawie 60 milionów złotych i dwa lata prac, by zlikwidować pogorzelisko po nielegalnym składowisku odpadów

Postępowanie przetargowe nrZ127/135 ogłoszono 2 maja 2025 roku, a więc jeszcze przed decyzją o przyznaniu dodatkowych środków. Termin składania ofert upłynął 6 czerwca, zaś umowę z wyłonionym na tej drodze wykonawcą podpisano 30 czerwca 2025 roku. Zwycięską ofertę na kwotę 58,2 miliona złotych złożyło konsorcjum firm:

• «FCC Pro Eko» sp. z o.o. z Radomska,
• «Sarpi-Veolia» sp. z o.o. z Dąbrowy Górniczej,
• «Transbud – Wulkan Zdzisław Wszoła» sp. z o.o. z Będzina.

To proces skomplikowany i długofalowy – całość prac określono na dwa lata.

Na ten rok przewiduje się wykonanie około 30% zadania. Roboty rozpoczęły się w lipcu od wyburzenia dwóch zrujnowanych budynków wypełnionych odpadami, by się do nich dostać i je wywieźć. Do września wywieziono 3.761 ton odpadów. Prace, jakie wykonane zostaną w tym roku, to koszt około 30 milionów złotych.

„Do listopada bieżącego roku muszą zniknąć odpady w ramach pierwszej części projektu, a ich utylizacja musi nastąpić do czerwca 2026 roku. Analogicznie sytuacja będzie miała miejsce z drugą częścią projektu. Do listopada 2026 usunięcie odpadów zaś ich utylizacja – do czerwca 2027 roku.” — wyjaśnił Zastępca Prezydenta Miasta Sosnowiec Michał Zastrzeżyński.

Bezpieczne składowanie lub takież spalanie

Według rozeznania, jakie prowadziło miasto, w Polsce istnieją zaledwie cztery lokalizacje, które mogą przyjąć tak dużą ilość odpadów niebezpiecznych. Dlatego miasto tak bardzo się spieszyło z procedurami, gdyż chciało mieć pewność bycia „na początku kolejki” do skorzystania z instalacji do utylizacji, które mają ograniczoną przepustowość. To niezbędne, by zdążyć w wymaganych umową terminach w sytuacji, w której inne gminy także będą z tych instalacji korzystać.

Przewidziane są dwa procesy:

• D5 – czyli składowanie w specjalnych warunkach, uniemożliwiających wydostanie się niebezpiecznych substancji do środowiska,
• D10 – przekształcanie termiczne na lądzie (czyli spalanie w sposób bezpieczny dla środowiska).

Składowanie będzie niezbędne w przypadku odpadów, które nie nadają się do spalenia. W szczególności chodzi o zanieczyszczoną chemikaliami ziemię czy piach. Pozostałe odpady zostaną spalone.

Największa zlokalizowana „bomba ekologiczna” na mapie miasta

Nielegalne składowisko odpadów w Radosze zajmuje część terenu dawnego Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Usługowego Przemysłu Węglowego «Radocha», pomiędzy ulicą Ostrogórską a rzeką Czarna Przemsza.

Upadłość P.P.U.P.W. «Radocha» ogłoszono w 2002 roku. Od tamtego czasu teren niegdyś do niego należący, był wykorzystywany przez różne podmioty, które prowadziły tam działalność, także wbrew prawu. Składowano na nim między innymi nielegalnie odpady niebezpieczne, w tym nieprawidłowo zabezpieczone chemikalia, które zwieziono na miejsce we wrześniu 2019 roku. Wśród nich były między innymi:

• kleje,
• farby,
• lakiery,
• szczeliwa zawierające rozpuszczalniki organiczne,
• szlamy z usuwania farb i lakierów
• odpady pochodzące z odtłuszczania, zawierające substancje niebezpieczne,
• inne odpady wykazujące właściwości niebezpieczne.

5 pożarów, z czego 2 bardzo poważne

Rok po zwiezieniu odpadów, to jest 16 września 2020 roku, miał tam miejsce olbrzymi pożar, z którego dym widoczny był w promieniu kilkunastu kilometrów i do którego gaszenia zaangażowano bardzo wielu strażaków. Liczne zbiorniki, w których przetrzymywane były chemikalia, stopiły się wówczas bądź spaliły, co spowodowało wydostanie się niebezpiecznych substancji do niezabezpieczonego gruntu i zanieczyszczenie powietrza dymem.

Dwa dni później, czyli 18 września 2020 roku, składowisko ponownie się paliło, choć tym razem pożar miał skalę niewielką i został szybko ugaszony.

Prawie półtora roku później, to jest 24 stycznia 2022 roku, miał w tym miejscu trzeci pożar, poważny, choć mniejszej skali, niż pierwszy. Paliły się nielegalnie zgromadzone odpady w halach magazynowych na tym terenie. Akcja gaśnicza wymagała zaangażowania także dużych sił strażackich i również spowodowała uwolnienie się szkodliwych substancji do środowiska.

Składowisko czwarty raz płonęło ponownie w nocy z 17 na 18 sierpnia 2022 roku. Pożar objął obszar około 15 x 15 metrów. Pisaliśmy o nim tutaj.

Ostatni pożar miał miejsce 7 września 2022 roku i był mniejszy od poprzedniego. O nim także pisaliśmy.

Pogorzeliskiem nikt się nie zajmował – ani wcześniej, ani później – po pożarach. Miasto i inne podmioty nie wkraczały, gdyż teren jest prywatny. Powoli zarastał po każdym pożarze odporną na takie warunki roślinnością. Szacuje się, że przed rozpoczęciem prac pozostawało tam około 6 tysięcy ton odpadów, w części spalonych lub nadpalonych. Część z nich w zgarniętych po pożarze pryzmach, część w nadających się do rozbiórki budynkach, niektóre w zbiornikach (często uszkodzonych), część w postaci rozlanego szlamu.

Śledztwo prokuratury i uniknięcie odpowiedzialności przez głównych winowajców

W wyniku działań prokuratury, udało się postawić zarzuty dwóm osobom, ujętym na gorącym uczynku, to jest transporcie substancji na składowisko i rozładowywanie ich na miejscu. Sąd orzekł ich winę i skazał na grzywny w wysokościach: 60 tysięcy złotych (jeden skazany) i 15 tysięcy złotych (drugi z nich). Jednak organom ścigania nie udało się ustalić głównych odpowiedzialnych za proceder zwożenia i składowania niebezpiecznych odpadów wbrew obowiązującym przepisom i zdrowemu rozsądkowi. Ostatecznie śledztwo w tej sprawie zostało przez prokuraturę umorzone. Wszystko wskazuje na to, że faktyczni sprawcy nie odpowiedzą za swoje czyny.

Kto za to zapłaci? Podatnik!

Wprowadzone w 2019 roku przepisy nakładały na samorządy lokalne obowiązek usuwania tego typu składowisk przy ich większym udziale własnym w kosztach, to jest przynajmniej 20%. To budziło zdecydowany sprzeciw samorządów, co ostatecznie doprowadziło do zmiany przepisów. Obecnie gminy mogą otrzymać dotacje celowe w wysokości do 99% kosztu całkowitego przedsięwzięcia.

Oby tylko po zakończeniu tego kosztownego i długotrwałego procesu sytuacja się nie powtórzyła.

Materiał dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Za jego treść odpowiedzialność ponosi redakcja.