Co je we aktualizacyji

Ôd strōny słownictwa były dziury we nojczyńścij używanych słowach. Jak sie wciepło w translatōr polsko frekwyncyjno lista, to we nojczynszych 10 tysiōncach słōw niy poznowoł 2167, a we nastympnych 10 tysiōncach już 7112 słōw brakowało.

Na bazie nojnowszyj dokumyntacyje, co sie zebrała bez ôstatnie lata, te braki były zlikwidowane. Wziōn żech słownictwo m.in. ze słownikōw ôd Przywary, Olescha, Zaręby i Pluty. Do tego przidoł żech słowa, coch je znod we naukowych mōnografijach ô ślōnskim jynzyku jak „Die polnische Mundart des oberschlesischen Industriebezirks” Nikla, „Sprachmischung in Oberschlesien” Kaisiga. Dopołniōł żech wszysko naukowymi robotami, co sie tykajōm rozmajtych polskich dialektōw, ale dokumyntujōm jakeś ślōnske wyrazy jak „Ludowe nazwy gwiazdozbiorów” Kupiszewskigo. Do translatora było tōż dodano 9449 słōw. Jak sie do pozōr, że ôn do niydowna poznowoł 22308 słōw, to idzie dojzdrzeć, że mu słownictwo urosło ô hned 50 procynt.

Ôkrōm tego było dopisano 2349 prawidoł, co sztalujōm, jak translatōr mo czytać polski tekst, kej jakeś słowa – gynau jak „tej grze” – mogōm ôznaczać rozmajte przipodki, liczby, ôsoby itd. Przidoł żech tyż prawidła, co ôkryślajōm, jak przekłodać we kōnkretnych kōntekstach. Dziynki tymu take felery jak przi „ja”/„tak” powinny już być rzodke.

Neologizmy

Niy ma sie co ôszydzać, że we ślōnskim jynzyku mōmy słowo na kożdo rzecz. Brakło słowa na to, co po angelsku sie nazywo „van”, po niymiecku „Lieferwagen”, a po polsku „furgonetka”. Skuli tego translatōr propōnuje „liwerauto”, co było stworzōne ze słōw „liwerować” i „auto” i słożōne tak samo jak „lastauto”. Słowo „namiestnik” przekłodo na „gubernatōr”, bo chocioż żodnego ś nich niy ma we słownikach, to piyrsze we korpusie je rzodsze i barzij sie tyko religijnego kōntekstu („namiestnik Chrysusa”). Przidane były tyż moderne zjawiska, co niy były po naszymu jakoś ekstra nazwane, jak „korōnawirus”, „pandymijŏ”, „smartfōn”, „mejl” itd. Niy tworzōł żech na siyła nowych słōw na internacyjōnalizmy we zorcie „wiadukt”, „estakada”, „gadżet”, „republikański”, „limitować”.

Efekty poprowek

Jak wyglōndo teroz przekłod fragmyntu z poczōntku?

- Sōm przipŏdki, i to tyż z Chorzowa, kaj tyż były sygnały, iże budōnek mŏ felery kōnstrukcyjne, winiyn ôstać zawarty. Zignorowano było to i potym mieli my katastrofã. Gŏdōm ô katowskich halach tŏrgowych, hned bydzie rocznica - 20 lŏt ôd zawalyniŏ sie hale. Tam tyż były sygnały, co ludzie zgłŏszali, ale ôstało to zignorowane i skōńczyło sie tak, jak skōńczyło. Tōż w tym szpilu żŏdyn niy ma wygrany, bo to je abo ryzykujymy, bez puszczanie ruch i ryzykujymy życie ludzi i zdrowie, abo jã zawiyrōmy i powodujymy frustracyjõ ludzi skuli frōpōw. Jŏ wolã sie *frustrować we frōpie w aucie aniżeli niy żyć. Tōż to sōm ciynżke decyzyje, ale lokalni urzyndnicy sōm po to, coby te ciynżke decyzyje powzimać.

Jak widzicie, translatōr poznoł wszyske słowa ôkrōm „frustrować”. To bez to, że to je rzodsze słowo i ôno niy weszło do tych, coch nad nimi robiōł. Słowa „felery” i „tym szpilu” sōm już ôdmiyniōne dobrze. Niy mioł tyż problymōw ze prawym przekładym słowa „tak”.

Durch niy wiym, jak mōmy nazwać po naszymu tako ciźba na ulicy, że auta stojōm. Przekłodanie tego na „frōp” mi niy pasuje, bo to by była kalka ze polskigo kolokwializmu, tōż to je do przemyślynio.

Co dalij?

Na teroz ta poprawiōno wersyjo translatora mo status beta, to znaczy mogōm sie rzodko trefić felery. Do kōńca roku mōm we planie je skorygować. Chcioł bych tyż dorobić wersyjo ze ôpolskimi formami: jak sie je wybiere, to zamiast „rynka” pokoże „ranka”, zamiast „chopami” pokoże „chopōma” i tak dalij. Tako ôpolsko wersyjo na zicher bydzie tyż dować pozōr, żeby podować ekstra ôpolske słowa jak „mitak” i „szirm” zamiast „ôbiod” i „paryzol”.

Trza jeszcze dopisać dalsze prawidła kōnteksowe i zrobić rozpiska przekładu ze ślōnskigo na polski, bo tyn durch kuleje. We nojbliższych miesiōncach chca tyż dokludzić translatōr do miyjsca, kaj ôn bydzie w sztańdzie poznać i przełożyć nojczynstsze 40 tysiyncy słōw. Dziynki tymu ciynżko bydzie znojś tekst, co ôn sie ś nim niy bydzie wiedzioł rady, tōż bydymy mieć naprowda porzōmne norzyńdzie do pōmocy.

A, i nojważniyjsze po ôstatnij ôstudzie ze „pŏlyniym cygaryt”. Jak nowo wersyjo translatora przełoży coś takigo: „Wziąłem z paczki papierosa i zapaliłem, choć wisiała nade mną tabliczka z napisem »Zakaz palenia«. Daleko za budynkami ktoś palił ognisko”?

Wziōn żech z paketu cygarytã i zakurzōłch, choć wisiała nady mnōm tabulka z nŏpisym „Zŏkŏz kurzyniŏ”. Daleko za budōnkami ftoś pŏlōł fojera.

No i piyknie.